7-ci sinif

Orta əsrlər tarixində Türk xalqları tarixi bölmələri yenidən işlənməsi vacibdir.Metodiki baxımdan.Belə ki,cümlələrdə bağlılıq itir.Şagird həmin mövzuları yadda saxlamaqda çətinlik çəkir.

Azərbaycan tarixi 7-ci sinif Bakı 2011.
Səh.11. ..Atropatena yenidən öz müstəqilliyini itirərək, 227-ci ildə Sasani dövlətinin tərkibinə qatıldı.
Səh.43. 623-cü ildə Bizans imperatoru II İrakli Atropatenanın paytaxtı Qazaka şəhərini işğal etdi.
Burada yanlışlığa yol verilib.Yaxşı olar ki,paytaxt sözü oradan çıxarılsın.Çünki dövlət öz müstəqilliyin itibsə şəhər paytaxt statusunu saxlaya bilməz.

Mənim fikirimcə Azərbaycan tarixi dərslikləri işlənilən zaman,şagirdlərin vətənpərvərlik hisslıərinə mənfi təsir göstərə biləcək fikirlərin göstərilməsi düzgun deyil.Məsələn:6 ci sinif Azərbaycan tarixi dərslikində Mannanın xarici siyasəti mövzusunda Manna hökumdarı Ullusununun Assuruiya hömümdarı II Sarqonun yanına gedib mərhəmət diləməsini Assurriya mənbələrindən götürüb olduğu kimi vermək məncə düzgün deyil.Heç olmasa bu fikiri yazarkən,Assuriya mənbərərində belə göstərildiyi qeyd olunmalı idi.

7 ci sinif k.s.q yerlesdirin xahis

Göyçay şəhər 7№li orta məktəbin müəllimi Həsənova Pərvanə Hüseyn qızının 7-ci sinif Azərbaycan dili dərsliyi ilə bağlı rəyi

Azərbaycan təhsil sisteminin Avropa təhsili sisteminə inteqrasiyası, nəhayət, Ⅶ sinif dərsliyinə də oturaqlaşdırıldı. Güman edirəm ki, bu, davamlı olacaq, təfəkkür və düşüncə modelinə əsaslanan kurikulum islahatının tətbiqi XI sinfə ,hətta bağca təlim-tərbiyəsinədək tətbiq olunaraq özünün Azərbaycan təhsilində olimp mövqeyini təstiq edəcək, baxmayaraq ki, o, müəllimlərin hamısı tərəfindən birmənalı qəbul edilməyib. Şəxsən öz fikrimə gəldikdə düşüncə modelinin yaxın və uzaq strategiyası yaddaş modelindən çevikdir. Bu ifadə Ⅶ sinif Azərbaycan dili və ədəbiyyat dərsliklərinin bir növ qrafik və dizay işlərinə müsbət münasibətimi də ifadə edir. Buna görə də Azərbaycan dili dərsliyində müşahidə etdiyim bir neçə texniki qüsur hesab etdiyim məsələləri qeyd etməyi daha məqsədəuyğun bildim.
1. Azərbaycan dili dərsliyinin 10-cu ,17-ci və 63-cü səhifələrində “o” şəxs əvəzliyindən sonra vergül qoyulmalı olduğu halda istifadə edilməmiş, 25-ci səhifəsində isə mübtəda vəzifəsində işlənən “bu” işarə əvəzliyindən sonra köməkçi nitq hissəsi ədat işlənməsinə baxmayaraq vergül qoyulmuşdur.
2. 10 –cu səhifədə “supermarket” mürəkkəb ismi bitişik yazılmişdır .Halbuki hal-hazırda VII sinifdə oxuyan şagirdlər V sinif dərsliyində mürəkkəb isimlər mövzusunda bu sözün defislə yazıldığını öyrəmiblər. Mənə belə gəlir ki, şagirdlərin lüğətlərdə baş verən dəyişikliklərdən xəbərdar olması üçün dərsliyin sonunda orfoqrafiya və orfoepiya lüğətinin verilməsi məqsədəuyğundur.
3. 13-cü səhifəsində II abzasda cümlədə həmcins üzvlərdə qrammatik şəkilçilərin ixtisarı edilməmişdir.
4. 15-ci səhifəsində dil qaydalarında “feilin qrammatik məna növləri subyeklə obyek arasındakı müna-sibətlərdən yaranır” ifadəsi öz əksini tapsa idi daha doğru olardı. Çünki şagirdlərin həm yaş həddini , dərketməsini nəzərə almaq lazımdır. Bundan əlavə qeyd edim ki, feillə bağlı mövzular aşağı siniflərdə də tədris olunmasına baxmayaraq onun leksik məna növləri haqqında dərsliklərdə heç bir məlumat yoxdur. Bir hasiyə də çıxım ki, dil qaydaları çox bəsit şəkildə verilmişdir. Elə mövzular var ki, onlar VII sinifdə tədris edilir və kurikulum islahatının tətbiq ediləcəyi yuxarı siniflərdə bu haqqda anlayışların olacağının təminatı yoxdur.
5. 37-ci səhifədə 9№ li tapşırığın şərtində “qrammatika” ümumi anlayış ifadə edir. Buna görə də feillərin “morfoloji əlamətləri” kimi şərtin qoyulması onun konkretliyini təsdiq etmiş olardı.
6. 41-ci səhifənin 8№ li çalışmasının tələbində “düzgün söz sırasına əməl etməklə”şərti güman etmirəm ki, ibtidai siniflərdə şagirdlərə öyrədilmiş olsun. Öyrədilmişsə də, bütün şagirdlərin yaddaşında qala bilməz. Bu məsələ əsaslı şəkildə sintaksis bölməsində (VIII sinif) verilmişdir. Bunu əsas tutaraq hökm vermək olarmı ki, çalışmanın şərti bütün şagirdlər tərəfindən anlaşıqlı olacaqdır? Əgər çalışmanın şərti müəllim tərəfindən açıqlanarsa, onda VIII sinifdə “cümlədə söz sırası” mövzusu təkrar olmayacaqmı?!
7. Şərh etmədən deyə bilərəm ki, 44-cü səhifənin ilk abzasında işlədilmiş qanadlı ifadəsi məntiqi cəhət-dən aydınlaşdırdığı “Məqsədə çatmaq üçün istənilən üsul yaxşıdır” cümləsi ilə uzlaşmır.
8. 46-cı səhifədə “üzünün biri önə, yəni gələcəyə....” kimi yox, “ ...önə ― gələcəyə ...” şəklində qeyd olunsa, söz təkrarı aradan qaldırılmış olardı.
9. “idi”, “imiş”, “isə” hissəcikləri ilə bağlı dil qaydalarında bu hissəciklərin feilin hansı şəkillərinə artırmaq olmaz fikri öz əksini tapmamışdı.
10. 60-cı səhifədə “ feilin təsriflənməyən formaları” dil qaydasında “feilin əsas xüsusiyyəti kimi şəxsə və kəmiyyətə görə dəyişməsi “ ifadəsinin işlənməsi daha düzgün olardı.
11. 70-ci səhifədə feili bağlama ilə bağlı dil qaydasında zərflə feili bağlamanı fərqləndirən cəhətin göstərilməsi məqsədəuyğundur.
12. 81-ci səhifədə yaddaş olaraq “qoşma” mövzusunda onların ismin hansı hallaında olan sözlərə qoşulub qoşulmaması fikrinin əlavə edilməsinə xüsusi ehtiyac var.
13. 89-cu və 93-cü səhifələrdə “bağlayıcı” ilə bağlı dil qaydalarına bağlayıcıların məna növləri və vergü-lün işlədilməsi ilə bağlı sistemli bir məlumatın verilməsi düzgün olardı. Çünki şagirdlər yazılı nitqdə durğu işarələrindən düzgün istifadəni bilmirlər.
14. 106-cı səhifədə ədatın məna növlərindən yalnız dördünün adı çəkilir. Məgər digər məna növlərini tədris etməyə ehtiyac yoxdumu?!
15. 117-ci səhifədə modal sözlərdə durğu işarələrinin işlənməsi ilə bağlı informasiya məhdud şəkildə verilmişdir.
16. Dərslikdəki bir sıra mətnlər əcnəbi ölkələrlə bağlıdır. Bu mətnlər şagirdlərə bir neçə cəhətdən məlumat genişliyi aşılayır. Lakin bu mətnlərdə əcnəbi adların çoxluğu, mətn daxilində həmmin əcnəbi millətlərə xas milli özünəməxsusluğu ifadə edən məsələlər şagirdlər tərəfindən çətin qavranılır. Bu nöqteyi-nəzərdən də şagirdin mətni öyrənməyə marağı azalır. Xalqımızın milli mentaliteti və milli özünəməxsusluğunu sənətkaarlıqla özündə əks etdirən mətnlər bu kimi mətnləri əvəz edərsə, bunun nəyi pisdir?! Biz əcnəbi mətnlərin tam çıxarılmasını tələb etmirik, bir qrupunun milli mətinlərimizlə əvəzlənməsini arzulayırıq. Əlavə olaraq qeyd edim ki, əsərin giriş, əsas, nəticə hissələrini, təsvir və mühakimə xarakterli mətnləri qarışdırırlar. Mövzularla bağlı şagirdlərə araşdırma xarakterli tapşırıqları yerinə yetirmək tapşırılarkən onların bilgi dairəsi nəzərə alınmalıdır. Baxmayaraq ki, əsrimiz texnika əsridir, qaçılmaz bir cəhətdir ki, hər kəsin evində kompüter, internet kimi informasiya vasitəsi yoxdur. Mən insanları təbəqələrə bölmək istəməzdim , amma inkar da edə bilmərik ki, bugünkü dövrümüzdə də şagirdlərin hamısı kurikulum dərsliklərinin tələblərinə cavab vermir. Bu dərsliklər daha çox təmaüllü ─lisey məktəbləri üçün yararlıdır. Ucqar dağ kəndlərində oxuyan şagirdlərinsə , tələblərinə cavab vermir. Bundan əlavə dərslikdə dialektizm lüğətinə də ehtiyac var. Çünki mətnlərdə dialekt sözə rast gələrkən şagird mənasını bilmir və izahı da dərsdən─ mövzudan uzaqlaşmağa gətirib çıxarır. Layihələrin başqa mövzu və yaradıcı tapşırıqlarla əvəzlənməsi daha doğru olardı.
Yekun olaraq deyə bilərəm ki, dərslikdəki bədii və qeyri mətnlərin müvafiq bölmələrdə təqdimatı məqsədəuyğundur və onlar şagirdlərin yaş səviyyəsi ilə nisbətən uzlaşır. Ümid edir və inanıram ki, qabaqcıl müəllimlərimiz diqqətimdən yayınan cəhətləri üzə çıxararlar, növbəti nəşirlərdə də bu kimi qüsurlar aradan qalxar.
Azərbaycan təhsil sisteminin Avropa təhsili sisteminə inteqrasiyası, nəhayət, Ⅶ sinif dərsliyinə də oturaqlaşdırıldı. Güman edirəm ki, bu, davamlı olacaq, təfəkkür və düşüncə modelinə əsaslanan kurikulum islahatının tətbiqi XI sinfə ,hətta bağca təlim-tərbiyəsinədək tətbiq olunaraq özünün Azərbaycan təhsilində olimp mövqeyini təstiq edəcək, baxmayaraq ki, o, müəllimlərin hamısı tərəfindən birmənalı qəbul edilməyib. Şəxsən öz fikrimə gəldikdə düşüncə modelinin yaxın və uzaq strategiyası yaddaş modelindən çevikdir. Bu ifadə Ⅶ sinif Azərbaycan dili və ədəbiyyat dərsliklərinin bir növ qrafik və dizay işlərinə müsbət münasibətimi də ifadə edir. Buna görə də Azərbaycan dili dərsliyində müşahidə etdiyim bir neçə texniki qüsur hesab etdiyim məsələləri qeyd etməyi daha məqsədəuyğun bildim.
1. Azərbaycan dili dərsliyinin 10-cu ,17-ci və 63-cü səhifələrində “o” şəxs əvəzliyindən sonra vergül qoyulmalı olduğu halda istifadə edilməmiş, 25-ci səhifəsində isə mübtəda vəzifəsində işlənən “bu” işarə əvəzliyindən sonra köməkçi nitq hissəsi ədat işlənməsinə baxmayaraq vergül qoyulmuşdur.
2. 10 –cu səhifədə “supermarket” mürəkkəb ismi bitişik yazılmişdır .Halbuki hal-hazırda VII sinifdə oxuyan şagirdlər V sinif dərsliyində mürəkkəb isimlər mövzusunda bu sözün defislə yazıldığını öyrəmiblər. Mənə belə gəlir ki, şagirdlərin lüğətlərdə baş verən dəyişikliklərdən xəbərdar olması üçün dərsliyin sonunda orfoqrafiya və orfoepiya lüğətinin verilməsi məqsədəuyğundur.
3. 13-cü səhifəsində II abzasda cümlədə həmcins üzvlərdə qrammatik şəkilçilərin ixtisarı edilməmişdir.
4. 15-ci səhifəsində dil qaydalarında “feilin qrammatik məna növləri subyeklə obyek arasındakı müna-sibətlərdən yaranır” ifadəsi öz əksini tapsa idi daha doğru olardı. Çünki şagirdlərin həm yaş həddini , dərketməsini nəzərə almaq lazımdır. Bundan əlavə qeyd edim ki, feillə bağlı mövzular aşağı siniflərdə də tədris olunmasına baxmayaraq onun leksik məna növləri haqqında dərsliklərdə heç bir məlumat yoxdur. Bir hasiyə də çıxım ki, dil qaydaları çox bəsit şəkildə verilmişdir. Elə mövzular var ki, onlar VII sinifdə tədris edilir və kurikulum islahatının tətbiq ediləcəyi yuxarı siniflərdə bu haqqda anlayışların olacağının təminatı yoxdur.
5. 37-ci səhifədə 9№ li tapşırığın şərtində “qrammatika” ümumi anlayış ifadə edir. Buna görə də feillərin “morfoloji əlamətləri” kimi şərtin qoyulması onun konkretliyini təsdiq etmiş olardı.
6. 41-ci səhifənin 8№ li çalışmasının tələbində “düzgün söz sırasına əməl etməklə”şərti güman etmirəm ki, ibtidai siniflərdə şagirdlərə öyrədilmiş olsun. Öyrədilmişsə də, bütün şagirdlərin yaddaşında qala bilməz. Bu məsələ əsaslı şəkildə sintaksis bölməsində (VIII sinif) verilmişdir. Bunu əsas tutaraq hökm vermək olarmı ki, çalışmanın şərti bütün şagirdlər tərəfindən anlaşıqlı olacaqdır? Əgər çalışmanın şərti müəllim tərəfindən açıqlanarsa, onda VIII sinifdə “cümlədə söz sırası” mövzusu təkrar olmayacaqmı?!
7. Şərh etmədən deyə bilərəm ki, 44-cü səhifənin ilk abzasında işlədilmiş qanadlı ifadəsi məntiqi cəhət-dən aydınlaşdırdığı “Məqsədə çatmaq üçün istənilən üsul yaxşıdır” cümləsi ilə uzlaşmır.
8. 46-cı səhifədə “üzünün biri önə, yəni gələcəyə....” kimi yox, “ ...önə ― gələcəyə ...” şəklində qeyd olunsa, söz təkrarı aradan qaldırılmış olardı.
9. “idi”, “imiş”, “isə” hissəcikləri ilə bağlı dil qaydalarında bu hissəciklərin feilin hansı şəkillərinə artırmaq olmaz fikri öz əksini tapmamışdı.
10. 60-cı səhifədə “ feilin təsriflənməyən formaları” dil qaydasında “feilin əsas xüsusiyyəti kimi şəxsə və kəmiyyətə görə dəyişməsi “ ifadəsinin işlənməsi daha düzgün olardı.
11. 70-ci səhifədə feili bağlama ilə bağlı dil qaydasında zərflə feili bağlamanı fərqləndirən cəhətin göstərilməsi məqsədəuyğundur.
12. 81-ci səhifədə yaddaş olaraq “qoşma” mövzusunda onların ismin hansı hallaında olan sözlərə qoşulub qoşulmaması fikrinin əlavə edilməsinə xüsusi ehtiyac var.
13. 89-cu və 93-cü səhifələrdə “bağlayıcı” ilə bağlı dil qaydalarına bağlayıcıların məna növləri və vergü-lün işlədilməsi ilə bağlı sistemli bir məlumatın verilməsi düzgün olardı. Çünki şagirdlər yazılı nitqdə durğu işarələrindən düzgün istifadəni bilmirlər.
14. 106-cı səhifədə ədatın məna növlərindən yalnız dördünün adı çəkilir. Məgər digər məna növlərini tədris etməyə ehtiyac yoxdumu?!
15. 117-ci səhifədə modal sözlərdə durğu işarələrinin işlənməsi ilə bağlı informasiya məhdud şəkildə verilmişdir.
16. Dərslikdəki bir sıra mətnlər əcnəbi ölkələrlə bağlıdır. Bu mətnlər şagirdlərə bir neçə cəhətdən məlumat genişliyi aşılayır. Lakin bu mətnlərdə əcnəbi adların çoxluğu, mətn daxilində həmmin əcnəbi millətlərə xas milli özünəməxsusluğu ifadə edən məsələlər şagirdlər tərəfindən çətin qavranılır. Bu nöqteyi-nəzərdən də şagirdin mətni öyrənməyə marağı azalır. Xalqımızın milli mentaliteti və milli özünəməxsusluğunu sənətkaarlıqla özündə əks etdirən mətnlər bu kimi mətnləri əvəz edərsə, bunun nəyi pisdir?! Biz əcnəbi mətnlərin tam çıxarılmasını tələb etmirik, bir qrupunun milli mətinlərimizlə əvəzlənməsini arzulayırıq. Əlavə olaraq qeyd edim ki, əsərin giriş, əsas, nəticə hissələrini, təsvir və mühakimə xarakterli mətnləri qarışdırırlar. Mövzularla bağlı şagirdlərə araşdırma xarakterli tapşırıqları yerinə yetirmək tapşırılarkən onların bilgi dairəsi nəzərə alınmalıdır. Baxmayaraq ki, əsrimiz texnika əsridir, qaçılmaz bir cəhətdir ki, hər kəsin evində kompüter, internet kimi informasiya vasitəsi yoxdur. Mən insanları təbəqələrə bölmək istəməzdim , amma inkar da edə bilmərik ki, bugünkü dövrümüzdə də şagirdlərin hamısı kurikulum dərsliklərinin tələblərinə cavab vermir. Bu dərsliklər daha çox təmaüllü ─lisey məktəbləri üçün yararlıdır. Ucqar dağ kəndlərində oxuyan şagirdlərinsə , tələblərinə cavab vermir. Bundan əlavə dərslikdə dialektizm lüğətinə də ehtiyac var. Çünki mətnlərdə dialekt sözə rast gələrkən şagird mənasını bilmir və izahı da dərsdən─ mövzudan uzaqlaşmağa gətirib çıxarır. Layihələrin başqa mövzu və yaradıcı tapşırıqlarla əvəzlənməsi daha doğru olardı.
Yekun olaraq deyə bilərəm ki, dərslikdəki bədii və qeyri mətnlərin müvafiq bölmələrdə təqdimatı məqsədəuyğundur və onlar şagirdlərin yaş səviyyəsi ilə nisbətən uzlaşır. Ümid edir və inanıram ki, qabaqcıl müəllimlərimiz diqqətimdən yayınan cəhətləri üzə çıxararlar, növbəti nəşirlərdə də bu kimi qüsurlar aradan qalxar.
Azərbaycan təhsil sisteminin Avropa təhsili sisteminə inteqrasiyası, nəhayət, Ⅶ sinif dərsliyinə də oturaqlaşdırıldı. Güman edirəm ki, bu, davamlı olacaq, təfəkkür və düşüncə modelinə əsaslanan kurikulum islahatının tətbiqi XI sinfə ,hətta bağca təlim-tərbiyəsinədək tətbiq olunaraq özünün Azərbaycan təhsilində olimp mövqeyini təstiq edəcək, baxmayaraq ki, o, müəllimlərin hamısı tərəfindən birmənalı qəbul edilməyib. Şəxsən öz fikrimə gəldikdə düşüncə modelinin yaxın və uzaq strategiyası yaddaş modelindən çevikdir. Bu ifadə Ⅶ sinif Azərbaycan dili və ədəbiyyat dərsliklərinin bir növ qrafik və dizay işlərinə müsbət münasibətimi də ifadə edir. Buna görə də Azərbaycan dili dərsliyində müşahidə etdiyim bir neçə texniki qüsur hesab etdiyim məsələləri qeyd etməyi daha məqsədəuyğun bildim.
1. Azərbaycan dili dərsliyinin 10-cu ,17-ci və 63-cü səhifələrində “o” şəxs əvəzliyindən sonra vergül qoyulmalı olduğu halda istifadə edilməmiş, 25-ci səhifəsində isə mübtəda vəzifəsində işlənən “bu” işarə əvəzliyindən sonra köməkçi nitq hissəsi ədat işlənməsinə baxmayaraq vergül qoyulmuşdur.
2. 10 –cu səhifədə “supermarket” mürəkkəb ismi bitişik yazılmişdır .Halbuki hal-hazırda VII sinifdə oxuyan şagirdlər V sinif dərsliyində mürəkkəb isimlər mövzusunda bu sözün defislə yazıldığını öyrəmiblər. Mənə belə gəlir ki, şagirdlərin lüğətlərdə baş verən dəyişikliklərdən xəbərdar olması üçün dərsliyin sonunda orfoqrafiya və orfoepiya lüğətinin verilməsi məqsədəuyğundur.
3. 13-cü səhifəsində II abzasda cümlədə həmcins üzvlərdə qrammatik şəkilçilərin ixtisarı edilməmişdir.
4. 15-ci səhifəsində dil qaydalarında “feilin qrammatik məna növləri subyeklə obyek arasındakı müna-sibətlərdən yaranır” ifadəsi öz əksini tapsa idi daha doğru olardı. Çünki şagirdlərin həm yaş həddini , dərketməsini nəzərə almaq lazımdır. Bundan əlavə qeyd edim ki, feillə bağlı mövzular aşağı siniflərdə də tədris olunmasına baxmayaraq onun leksik məna növləri haqqında dərsliklərdə heç bir məlumat yoxdur. Bir hasiyə də çıxım ki, dil qaydaları çox bəsit şəkildə verilmişdir. Elə mövzular var ki, onlar VII sinifdə tədris edilir və kurikulum islahatının tətbiq ediləcəyi yuxarı siniflərdə bu haqqda anlayışların olacağının təminatı yoxdur.
5. 37-ci səhifədə 9№ li tapşırığın şərtində “qrammatika” ümumi anlayış ifadə edir. Buna görə də feillərin “morfoloji əlamətləri” kimi şərtin qoyulması onun konkretliyini təsdiq etmiş olardı.
6. 41-ci səhifənin 8№ li çalışmasının tələbində “düzgün söz sırasına əməl etməklə”şərti güman etmirəm ki, ibtidai siniflərdə şagirdlərə öyrədilmiş olsun. Öyrədilmişsə də, bütün şagirdlərin yaddaşında qala bilməz. Bu məsələ əsaslı şəkildə sintaksis bölməsində (VIII sinif) verilmişdir. Bunu əsas tutaraq hökm vermək olarmı ki, çalışmanın şərti bütün şagirdlər tərəfindən anlaşıqlı olacaqdır? Əgər çalışmanın şərti müəllim tərəfindən açıqlanarsa, onda VIII sinifdə “cümlədə söz sırası” mövzusu təkrar olmayacaqmı?!
7. Şərh etmədən deyə bilərəm ki, 44-cü səhifənin ilk abzasında işlədilmiş qanadlı ifadəsi məntiqi cəhət-dən aydınlaşdırdığı “Məqsədə çatmaq üçün istənilən üsul yaxşıdır” cümləsi ilə uzlaşmır.
8. 46-cı səhifədə “üzünün biri önə, yəni gələcəyə....” kimi yox, “ ...önə ― gələcəyə ...” şəklində qeyd olunsa, söz təkrarı aradan qaldırılmış olardı.
9. “idi”, “imiş”, “isə” hissəcikləri ilə bağlı dil qaydalarında bu hissəciklərin feilin hansı şəkillərinə artırmaq olmaz fikri öz əksini tapmamışdı.
10. 60-cı səhifədə “ feilin təsriflənməyən formaları” dil qaydasında “feilin əsas xüsusiyyəti kimi şəxsə və kəmiyyətə görə dəyişməsi “ ifadəsinin işlənməsi daha düzgün olardı.
11. 70-ci səhifədə feili bağlama ilə bağlı dil qaydasında zərflə feili bağlamanı fərqləndirən cəhətin göstərilməsi məqsədəuyğundur.
12. 81-ci səhifədə yaddaş olaraq “qoşma” mövzusunda onların ismin hansı hallaında olan sözlərə qoşulub qoşulmaması fikrinin əlavə edilməsinə xüsusi ehtiyac var.
13. 89-cu və 93-cü səhifələrdə “bağlayıcı” ilə bağlı dil qaydalarına bağlayıcıların məna növləri və vergü-lün işlədilməsi ilə bağlı sistemli bir məlumatın verilməsi düzgün olardı. Çünki şagirdlər yazılı nitqdə durğu işarələrindən düzgün istifadəni bilmirlər.
14. 106-cı səhifədə ədatın məna növlərindən yalnız dördünün adı çəkilir. Məgər digər məna növlərini tədris etməyə ehtiyac yoxdumu?!
15. 117-ci səhifədə modal sözlərdə durğu işarələrinin işlənməsi ilə bağlı informasiya məhdud şəkildə verilmişdir.
16. Dərslikdəki bir sıra mətnlər əcnəbi ölkələrlə bağlıdır. Bu mətnlər şagirdlərə bir neçə cəhətdən məlumat genişliyi aşılayır. Lakin bu mətnlərdə əcnəbi adların çoxluğu, mətn daxilində həmmin əcnəbi millətlərə xas milli özünəməxsusluğu ifadə edən məsələlər şagirdlər tərəfindən çətin qavranılır. Bu nöqteyi-nəzərdən də şagirdin mətni öyrənməyə marağı azalır. Xalqımızın milli mentaliteti və milli özünəməxsusluğunu sənətkaarlıqla özündə əks etdirən mətnlər bu kimi mətnləri əvəz edərsə, bunun nəyi pisdir?! Biz əcnəbi mətnlərin tam çıxarılmasını tələb etmirik, bir qrupunun milli mətinlərimizlə əvəzlənməsini arzulayırıq. Əlavə olaraq qeyd edim ki, əsərin giriş, əsas, nəticə hissələrini, təsvir və mühakimə xarakterli mətnləri qarışdırırlar. Mövzularla bağlı şagirdlərə araşdırma xarakterli tapşırıqları yerinə yetirmək tapşırılarkən onların bilgi dairəsi nəzərə alınmalıdır. Baxmayaraq ki, əsrimiz texnika əsridir, qaçılmaz bir cəhətdir ki, hər kəsin evində kompüter, internet kimi informasiya vasitəsi yoxdur. Mən insanları təbəqələrə bölmək istəməzdim , amma inkar da edə bilmərik ki, bugünkü dövrümüzdə də şagirdlərin hamısı kurikulum dərsliklərinin tələblərinə cavab vermir. Bu dərsliklər daha çox təmaüllü ─lisey məktəbləri üçün yararlıdır. Ucqar dağ kəndlərində oxuyan şagirdlərinsə , tələblərinə cavab vermir. Bundan əlavə dərslikdə dialektizm lüğətinə də ehtiyac var. Çünki mətnlərdə dialekt sözə rast gələrkən şagird mənasını bilmir və izahı da dərsdən─ mövzudan uzaqlaşmağa gətirib çıxarır. Layihələrin başqa mövzu və yaradıcı tapşırıqlarla əvəzlənməsi daha doğru olardı.
Yekun olaraq deyə bilərəm ki, dərslikdəki bədii və qeyri mətnlərin müvafiq bölmələrdə təqdimatı məqsədəuyğundur və onlar şagirdlərin yaş səviyyəsi ilə nisbətən uzlaşır. Ümid edir və inanıram ki, qabaqcıl müəllimlərimiz diqqətimdən yayınan cəhətləri üzə çıxararlar, növbəti nəşirlərdə də bu kimi qüsurlar aradan qalxar.

Student ’s .Book English 7.
Errors

Unit 2 Lesson 2 page 23 addition to the conjunctions and ,but , because ,A conjunction is a word that joins single words or groups of words .

Unit 6 Lesson 3 page 87 Addition to the linking verbs .A linking verb links , or joins , the subject of a sentence with a noun , a pronoun or an adjectivev that identifies and describe
s the subject . A linking verb does not shoü actions

Unit 7 . Lesson 2. Addition to the relative pronouns a relative pronoun is used to begin a special subject verb word – group called a subordinate clause .

Unit 1 .Lesson 5. Group work 1 . page 14 sentence 3
And they do not go there for a holiday , because while they are there they go to an American high school .( the word because is not correct )

Unit 2 . Lesson 5 . pw 3 . page 30. Studying foreign languages is a reaally good idea forv three main reasons . A reaally is not correct . Correct: really a good idea

Unit 3.Lesson 1. page 34 key words . cosmopolitian – widely distrbuted incorrect .cosmopolitian – a person who has experiences of many different parts of the world - correct . Additionn to the present perfect Tense .
We use present perfect tense to express an action or condition that occurred at some indefinite time in the past .

Unit 4 Lesson 2 page 56 .addition to the present tense form.Present tense expresses a constant repeated or habitual action or condition .İt can express a general truth.
Unit 8 .Lesson 1 . page 107. spiritual –connected with human spirit.

Unit 9. Lesson 1. Group work 2. page 124 sentence 4 (reproduced ) -error . Tom produced the music perfectly which he heard .

Unit 10.Lesson 2 page 136 wonder – mystery – error
wonder – miracle .

Şəki şəhəri Baş Zəyzid kənd tam orta məktəbin ingilis dili müəllimi - Həsənova Aybəniz

Hasanova Aybeniz
IATEFL member Pedagogical lecture

Six Vocabulary Activities for the
English Language classroom

To improve their second language proficiency, English language learners (ELLs) need a solid Knowledge of vocabulary will allow learners to communicate some ideas to a certain degree, better communication wheat her in speaking/listening or writing/reading - can be accomplished when learners have acquired more vocabulary.
At times, not knowing a specific word can limit communication; however, in many cases a lexical lapse can actually stop communication completely. Our second language learners certainly recognize that insufficient vocabulary is one of their biggest frustrations (Green and Meara 1995; James 1996) but just how important is vocabulary really? What our learners have been saying all along -that they need more vocabulary -is more than a hunch; it is a fact. As a result, teachers need to know what kinds of classroom activities they can use to help their students gain new vocabulary. The purpose of this article is to present some important aspects of vocabulary learning and introduce teachers to six practical vocabulary activities.
Fife types of words and vocabulary learning.
It is important to define what we mean by second language vocabulary.
When we talk about vocabulary, we usually mean words, as single units, such as cat, dozen, or reluctant. However these single words are merely one part of vocabulary load that our students face. In fact, a word can be one of five types, namely a single word, a set phrase, a variable phrase a phrasal verb, or an idiom.
Type 1: Single words.
This classification includes the bulk of the vocabulary of any language. To be sure, there are thousands of single words that learners must know.
Schmitt (2000), for example, notes that second language students need approximately 2.000 words to maintain conversations, 3.000 word families to read authentic text, and as many as 10.000 words to comprehend challenging academic texts. Single words are the largest type of words and used more frequently than other words.
By single words we mean not only a word like room but also bedroom and living room. All three of these examples are considered single words even though living room requires two traditional words, that is two collections of letters, to express its concepts while bedroom requires one.
Type 2: Set phrases.
Set phrases consult of more than one word and do not vary. For example, in the set phrase on the other hand, we can't say in the other hand, or in the other hands, or in other fingers, even though these options are semantically related.
Common set phrases include now and then (not then and now), the bottom line (not the lowest line), ladies and gentlemen not gentlemen and ladies) and all of sudden (not some of a sudden) or none of sudden.
Type 3. Variable phrases.
While most of the components in variable phrases will stay the same there is some variation often with personal pronouns possessive adjectives, or word order. For example, in the variable phrase. It has come to our attention that, we can change the possessive adjective our to my. Likewise, the phrase off and on can also be on and off.
Type 3. Phrasal verbs.
A phrase verb consists of two or three words with the first word being a verb and the second word a particle. Many verbs can serve as the verb in a phrasal verb, but common verbs here include put, take, come call, make, go and get. These base verbs are often mixed with nine different particles up, down, on, off, in, out, away, back and over-to from unique words. For example, the base verb take with these nine particles produces these nine phrasal verbs: take up, take down, take on, take off, take in, take out, take away, take back and take over.
Because of their quantity and frequency, phrasal verbs are an especially difficult vocabulary item for ELL-s. in particular, phrasal verbs are extremely common in every day conversation more problematic is the fact that each phrasal verb can also be polysemous, that is each one can have multiple, very different meaning.
How problematic is the polysemy of phrasal verbs?
A good example is the base verbs? A good example is the base verb take, which, as was shown above, can combine with all nine particles to produce nine new phrasal verbs. However each of these nine phrasal verbs is in turn polysemous. Consider some different meanings of take off
Remove clothing (he took off his sweater).
Succeed (his career took off)
Gain altitude (The jet took off) Leave (I'm going to take off)
Likewise, take up has at least three distinct meanings: Collect (I'm going to take up the exam now) Occupy space (The table takes up half the room) Begin a new hobby or pastime (I took up tennis when у was fifteen) Thus, take, which forms part of at least nine phrasal verbs, has more than nine meanings, perhaps in fact as many as thirty.
Type 5. Idioms.
All language feature idiomatic expressions, and each idiomatic expression, or idiom is a separate vocabulary item. A group of words is an idiom if the meanings of the individual words are different from, the meaning, of the whole phrase. For example when a person lets the cat out of the bag, it means that the person has revealed a secret. There is no cat there is no bag, and there is no cat any bag. The words let, cat, out and bag are all high frequency words, ones that might be covered in any basic or even beginning the meanings of these four words does not prepare the learner to figure out the meaning of the idiom. In addition we would never say let the cat out of the sack, even though sack can be a synonym for bag.
Most phrasal verbs are idiomatic for example, the phrasal verb throw up, which means to vomit, is not the simple sum of the meanings of throw and up. Likewise learners are rightly justified in being confused when they find out that the opposite of put on clothing is not put off clothing. If the airplane takes off at the beginning of a flight, why doesn't the plane take on at the end. With idioms, logic often has no place.
Polysemy
One of the biggest challenges for ELL-s when learning vocabulary is that most words whether single words, set phrase variable phrases. Phrasal verbs or idioms-often have multiple meanings. This polysemy is real problem for ELLs some words have just few meaning. The word hammer can be instrument (noun) or the action verb. Many words have a large number of meanings. For instance the word table can be a piece of furniture a set of numbers or features.
As discussed curlier a phrasal verb such as take up can be polysemous, as in these examples take up the test papers as in these examples; take up test papers, take too much space, or take up a new hobby.
Connotation and usage.
The connotation of a word is its value that is the way native speakers view that particular word. Connotations of words can be neutral, negative or positive.
A neutral word simply names the item without assigning a value. Negative and positive words have a value assigned to the word. Thus, dog is neutral mutt is negative and purebred is positive. Likewise child is neutral, kid can be negative and youngster is positive. Connotation affects usage. For example a given word may be appropriate for a formal talk but sound stilted in every day conversation. Two or more words may mean more or less the same thing but they have different connotations and different usages. For example, sweat and perspire refer to the same body function.
As another example, let us consider the concept of not continue to live. 'The basic vocabulary item to express this concept is the word die, but we could also use the words past away or kick the bucket. While we can say. I am sorry to hear that your uncle died", it might be more common, especially when talking with a known person and wishing to convey our sympathy, to say I'm sorry to hear that your uncle passed away. The usage at pass away is restricted to a speaker who knows the listener and who wishes to express sincere regret or sympathy. That same person would never say. "I'm sorry to hear that your uncle kicked the bucket.
Part of speech.
The part of speech of an unknown word can present problems. To use a word correctly in a sentence ELLs must know the difference between four basic parts of speech: noun (amazement), verb (to amaze), adjective (amazing), and adverb (amazingly). In learning new words, nouns are probably the easiest part of speech to learn than less frequent, abstract nouns but caution that even frequent concrete nouns can be problem because they may contain other factors of difficulty such as polysemy.
Some teachers may assume that knowing one part of speech of a word allows students to learn all basic parts of speech of that word. However in s study of nonnative - English - speaking university students Schmitt and Zimmerman found that few students know all forms of a word. In other words partial knowledge of at least one form was the norm. Results also showed that learners tended to have a better understanding of the noun or verb forms rather than adjective or adverb forms.
Important goals in selecting vocabulary.
The most successful activities are those that allow students to accomplish three goals:
1. Focus on the vocabulary
2. Experience multiple retrieval of the vocabulary and develop
successful vocabulary learning strategies.
1. Focus on the vocabulary.
Students learn second language vocabulary better when they notice, or focus their attention on, the vocabulary. If students read a passage in which a certain unknown word is present but not essential to understanding the passage, students are less likely to notice the word, which means they are less likely to learn the word. To make sure that students notice new words, teachers can write them on the board for all to see. It is not good idea to write down words that they think is useful to their students. Teachers should focus on words that are relevant to their student's actual language need which may include actual communication or passing a standardized examination. Focus can also be achieved by having ELLs mark key vocabulary in some way. Now day many textbooks have key vocabulary in save way.
Experience multiple retrieval of vocabulary.
Perhaps the single most important component in learning vocabulary efficiently is a high member of retrievals of the world.
What does this mean? The simple answers is that learners is that learners must interact with a word multiple times, such as repeating a word, learners should interact with a word in different ways these ways of retrieving a word could include matching words, naming a word that is connected in some way (cook, or food with bake) or oven simply spelling the word.
Goal 3. Develop successful vocabulary learning strategies.
Teachers would like a list of three or four solid vocabulary learning strategies that work well for all students, but such a lest does not exist. Teachers need to acquaint students with a variety of strategies and encourage them to discover the strategies that they prefer. Teachers should continue to monitor students to help them become aware of their strategy use in other words, teachers must train learners to develop their own set of strategies and employ them consistently.
Results from research on second language vocabulary clearly call for more vocabulary practice in classes; classroom activities include three goals of focusing.
Multiple retrievals, developing successful learning strategies in this sextion, I explain six activities that help learners focus their attention on the vocabulary, require learners to retrieve the forms meanings of the new words and encourage learners to identify and develop of specific strategies of vocabulary learning.
Keeping a vocabulary lest on the board is a good first step, but students are given by all sorts information all day long. More common actions could include drawing pronouncing word noting its antonym or asking of anyone knows the word already. Get us look at teaching options when nothing the two words and our vocabulary list: valley and the bottom line.
When teaching the word valley you could ask students what the shape of a valley is. They will indicate that a valley is shaped like the letter V.Thus, you might write the word with an extra big initial letter to indicate this relationship valley.
Vocabulary carols.
A very simple effective practice activity uses vocabulary cards that contain one quested, each. The teacher puts students in pours or small groups their task is to discuss and solve vocabulary question presented on the card. This teacher generated cards can feature a variety of exercises, as seen in the following examples for the word valley.
Three or False exercises
Multiple choices Exercise
Error identification exercise.
Activity 4: Vocabulary ladder puzzle.
In this task, the teacher will construct a ladder of five words that all have the same number of letters. For example: cat, cut, cup, pup, pop.
Conclusion:
English language learners need to increase their vocabulary knowledge. Giving the time constraints of many learners, teachers should incorporate explicit vocabulary teaching supports by classroom activities that reinforce previously studied material, such activities that reinforce previously studied material. Such activities will help learners focus their attention ok key vocabulary require learners to retrieve the forms and meanings of the new words, and encourage, learners to identify and develops a personalized inventory of strategies for vocabulary learning.
References
Schmitt, N.2000. Vocabulary in language teaching. Cambridge university press.
Schmitt, Nand D.Schmitt. 1993. Identifying and assessing vocabulary learning strategies. Thai TESOZ Bulletin 5(4)27-33 English teaching Forum. Volume 46. Number 3 2009.
Şəki şəhəri Baş Zəyzid kənd tam orta məktəbin ingilis dili müəllimi- Həsənova Aybəniz

Математика - 7 класса. В Главе в п. 5 5.10 Если в системе имеются недочеты в правиле:
1.Если в системе уравнений коэффициенты какой - либо переменной обратные числа,то уравнения складываются сторона к стороне.
2.Если в уравнениях не участвуют переменные,коэффициенты которых выражены обратными числами,то уравнения
умножаются на число,отличное от нуля таким образом,чтобы коэффициенты одной из переменных стали противоположными числами

Замечание:Вместо словосочетания "обратные числа" нужна вписать "противоположные числа"

7-ci sinifdə ədəbiyyat fənnini tədris edirəm.Ədəbiyyat dərsliyində verilən mövzuları qənaətbəxş hesab edirəm.Şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələri, vətənə övlad qayğısının dərindən aşılanması, milli mənəvi dəyərlər, təbiət sevgisi bölmələri hərtərəfli mövzu seçimindən xəbər verir. hər bir mövzunun dərslərə bölünməsi bir çox müəllimlərin işini asanlaşdırıb, digər tərəfdən şagirdlərin dərsi yaxşı mənimsəməsinə xidət edib.Belə ki, tətbiq və müzakirələr ilk baxışdan şagirdlərə çətin görünsə də əsərlə bağlı açıqlamaların və dəyərli tövsiyələrin verilməsi çox təqdirəlayiqdir.ədəbiyyat nəzəriyyəsi ilə bağlı bir çox mövzuların şagirdlərə mənimsədilməsində, lüğətdən istifadə bacarığının artmasında, mətnlərin məzmunu ilə bağlı sualların tərtibi baxımından digər dərsliklərdən seçilir.