User Posts Haciyeva Şərəbani

6 dekabrda Göyçayda keçirilən seminar barədə bəzi fikirlər
.
Onu deməliyəm ki,belə seminarlar tez- tez keçirilməlidir.Az-az keçirildiyinə görə heç kəs istədiyi fikirləri axıradək ifadə etmək imkanına malik olmadı.Xüsusilə, yayda keçirilən imtahandakı səhvlərin üzərində dayanılmadı,yaxud açıq desək, buna şərait yaradılmadı.Nə yaxşı ki, buraya yazmaq imkanımızı heç kəs əlimizdən ala bilmir.Amma məndə belə bir fikir yaranmışdır ki,yuxarıda da bəziləri vardır ki,düz fikirləri qəbul etmək istəməyərək öz səhvlərini etiraf etməkdən yayınmaq xəstəliyinə tutulmuşlar.İndi dediklərimi açıqlayıram:
1.Hələ keçən il -2013-2014-cü tədris illərində müzakirə olunan test imtahanında da mən bu dediklərimin şahidi olmuşdum.I.Sevinmək feilini, səhvən, sadə feil kimi izah etməkdən axıradək çəkinmədilər.Göyçayd­a mənə verilən sual məndə bu inamı yaratdı ki,mən bəzi fikirlərin açıqlamasını elə buradaca edim.Yəni, sevinmək feilinin sadə olmadığını misallar vasitəsi ilə sübut etməyimə ehtiyac vardır.Məsələn,kimi isə sevirsən,həmin sevdiyin adamı görəndə s e v i n i r s ə n.Hansısa evi,yaxud bahalı,heç bahalı olmasın,bir əşyanı sevib-arzulayırsan,o əşyanı sənə kimsə bağışlayırsa, s e v i n i r s ə n.
II.Füsun sözünün üzərində çox dayanıldı.Səhvən,həm­in sözün ayrılıqda,müstəqil işləndiyini ,hansı vəchlə olsun,sübutlamağa çalışdılar.Hətta orfoqrafiya lüğətini də şahid çəkdilər.
İndi isə builki testlərə baxaq:
I qrup C variantında 6-cı testi olduğu kimi verirəm:
1.Nə qədər yalvardım,razı sala bilmədim.
2.Çox yalvardım,razı olmadı.
Bu cümlələr haqqında verilənlərdən biri yanlışdır.
A).Birinci cümlənin baş cümləsi yalnız xəbərdən ibarətdir.
B).Hər ikisi qarşılaşdırma budaq cümləli tabeli mürəkkəb cümlədir.
D).Biri tabeli,digəri tabesiz mürəkkəb cümlədir.
C və E düzgün olduğu üçün yazmadım.A variantında” baş cümləsi” sözü verildiyindən hər bir abituriyent bu variantı yanlış kimi götürməkdə haqlı ola bilər.Çünki bu cümlədə baş və budaq cümlə anlayışı y o x d u r .Yəni cümlə həmcins xəbərli sadə geniş cümlədir.B variantı da yalnışdır.Çünki cümlələrin “Hər ikisi qarşılaşdırma budaq cümləli tabeli mürəkkəb cümlə”deyil.Daha doğrusu,cümlələrin heç biri tabeli mürəkkəb cümlə deyil.D variantı da yalnışdır.Səbəbini isə yuxarıda izah etdim.Nə qədər acınacaqlı olsa da, bu testin ü ç düzgün cavab variantı vardır.
Eyni sözləri həm də I qrup B variantındakı 7 №-li test barədə də söyləmək olar.Testi olduğu kimi verirəm.
1.Nə qədər çağırdım,cavab vermədi.
2.Çox çağırdım,cavab vermədi.
Bu cümlələr haqqında verilənlərdən biri yanlışdır.
C)Biri tabeli,digəri tabesiz cümlədir.
B)Hər ikisi qarşılaşdırma budaq cümləli tabeli mürəkkəb cümlədir
.Digər variantlar doğru olduğundan yazmadım.Cümlələrin hər ikisi t a b e s i z mürəkkəb cümlədir.Məhz buna görə də C və B variantları hər ikisi düzgün cavab kimi alına bilər.Heç bir şübhə qalmasın deyə mən onu da qeyd edim ki, hər iki cümlə məhz -sa-sız işləndiyi üçün tabesiz mürəkkəb cümlə kimi götürülməlidir.Yəni, forma mütləqdir.Baxın-Nə qədər çağırdım,amma cavab vermədi.Biz bilirik ki,amma bağlayıcısı cümlədə asanlıqla ötürülə bilir.Yaxud,Çox çağırdım,amma cavab vermədi.
I qrup B variantının 15-ci testinə baxaq:
Hansı xüsusiyyət elmi üslub üçün səciyyəvi deyil?
A).düsturlar B)diaqramlar
C).teoremlər D).poetizmlər
E).müxtəlif qrafik vasitələr
Bu testin səhv olduğunu görmək gərək elə də çətin olmasın.Yəni,doğruda­nda mı, s i z qəbul edəcəksiniz ki, p o e t i z m termin deyil?Bu ki a b s u r d d u r.
Yenə də həmin variantda mətnə aid olan testlərdə 2 kobud səhv vardır.Mən mətni yazmayacağam.Amma səhvləri qeyd edəcəyəm.22-ci testdə iki düzgün cavab vardır.C və E.
Testi olduğu kimi verirəm.
22.Mətnin ümumi məzmununa aid olan doğru fikir hansıdır?
24-cü testin də səhv verilməsi böyük təəssüflər doğurur.Baxın,əslind­ə, i z l i y i r sözündə o r f o q r a f i k norma pozulmuşdur.Orfoqraf­ik normanı f o n e t i k norma kimi qəbul edənlər böyük səhv edirlər.Dilçilik elmində x a o s yaradırlar.Bilikli şagird belə bu kimi səhvlərlə barışa bilməz.Əslində,izliy­ir tam fonetik-yəni s ə s l ə n m ə qayda-qanununa müvafiq tərzdə verilmişdir.Yəni t ə l ə f f ü z qaydasının fonetik qayda olmasını,fonetik qaydaya-normaya cavab verməsini qəbul etmək tam doğrudur.Baxaq-həm orfoqrafiyanın,həm də orfoepiyanın fonetik hadisə kimi qəbul edilməsi ona gətirib çıxara bilər ki,düzgün yazılan sözün də orfoepik qaydaya cavab vermədiyini şagird götürər.
I qrup C variantında 18-ci test də səhvdir.Mən keçən dəfə onu tam şəkildə izah etmişdim.Amma yenə də yazacağam,çünki buna ehtiyac olunduğunun fərqindəyim.Qeyd etdiyim 18-ci testi yazıram:
Hansı söz birləşməsinin əsas tərəfində iltisaqilik prinsipi pozulmuşdur?
C) quşun beyni D).şəklin müəllifi
Bu variantların hər ikisi eyni dərəcədə doğrudur.Deyim ki,iki saitin yanaşı gəlməsi də iltisaqiliyin ciddi pozulması halıdır.Belə söz dilimizin öz sözü ola bilməz.Həmçinin,öz sözlərimizdə iki saitin yanaşı gəlməməsi üçün n - y -s birləşdirici samitləri nahaq yerə dilçiliyə gətirilməyib ki?

Göyçay şəhər Məhəmməd Füzuli adına 6 saylı tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

VII sinif ədəbiyyat dərsliyinə aid iradlar.
Bu iradlar belə qruplaşdırıla bilər.
I.Mətnlərlə bağlı.
II.Dil məsələləri ilə bağlı.
I.Mətnlərlə bağlı iradlar.
1.9-cu səhifədə “oxucunun qəlbinə güclü təsir edir”,deyil,-oxucunu­n qəlb və düşüncələrinə güclü təsir edir. –olmalıdır.
2.Yenə də həmin səhifədə -oxucunun hisləri daha zərif və davamlı olur-əvəzinə-oxucunu­n hisləri daha dərin,daha mükəmməl,daha kamil olur-verilməli idi.
3.Dərzi şagirdi Əhməd.nağılını VII sinfə məhəbbətə görə salınmamalı idi.Məhəbbət epizodu olan nağıllar X sinifdə daha geniş tədris olunan müvafiq bəhsə salınmalıdır.
4.Ümumiyyətlə,şifahi xalq ədəbiyyatına daha çox yer ayırmaq lazım deyildi.Axı bizim ədəbi əsərlər o qədər çoxdur ki, ən yaxşılarını seçmək də elə çətin olmamalıdır.
5.Səhifə 28-də “Koroğlu”dastanında ciddi bir səhv var.Belə ki,Koroğluya aid misri qılınc həm Dəmirçioğlunun əlində,həm də onları qurtarmaq üçün gələn Koroğludadır.Bu səhv necə yaranıb?
6.Səhifə 38-də II dərsin 4–cü çalışmasında belə bir səhv vardır:”Durna teli” dastandır,çünki.....­Əslində,”Koroğlu”das­tandır,”Durna teli”dastan deyil,dastanın bir qoludur.
7.Səhifə 41-də verilən əfsanə heç VII sinif üçün münasib deyil.Çünki bəzi məqamlar bu şagird yaşına qətiyyən uyğun deyil.Yəni qarıdakı cəsarətin güdrəti,cəllada şahın əmri verilməsinə baxmayaraq qarının səsini kəsməyərək bütün ürəyindəkiləri ş a h a deməsi VII sinif şagirdinə inandırıcı gələ bilməz.
8.Niyə Səməd Vurğun haqqında heç bir məlumat verilməsin?
9.Səhifə 50-də belə bir cümlə var:Onun sevilməsinin bir səbəbi də ustalıqla yazılmasıdır.Amma bu cümlə ustalıqla seçilməmişdir.Ustalı­qla deyil, sənətkarcasına,yaxud­,dahiyanəcəsinə yazılmasıdır.-getməl­i idi.
10.Səhifə 62-də Anamın qolundan tutub içəri apardım.cümləsindən sonra gələn sonra sözü mütləq abzasla verilməli idi.
11.Səhifə 64-də verilən Azadın yaralanandan sonra uzun-uzadı danışıqları,əslində,­həkimlə məsləhətləşdirilməli idi. Çünki güllə əgər ciyəri qabaqdan dəlib arxadan çıxmışdısa,kimliyind­ən asılı olmadan həmin kəs bir söz belə deyə bilməzdi.O ki qaldı uzun –uzadı nitq irad eləsin, mümkün deyil.
12.Mənəvi dəyərlər mütləq “Kitabi-Dədə Qorqud”la başlamalı idi.Ümumiyyətlə,bu başlıq altında verilən əsərləri başqa cür təsvir etmək,başqa cür təqdim etmək lazım idi.”Manqurt”heç verilməli deyildi.Çünki bizim əsər deyil,həm də manqurt haradan milli,mənəvi dəyər olsun?Bu ifadənin mənası daha dərindir.Nizami Gəncəvi,Məhəmməd Füzuli,Molla Pənah Vaqif,Mirzə Ələkbər Sabir,Cəlil Məmmədquluzadə və s. haqqında danışılmalı,onlardan nümunələr verilməli idi.
13.Uşaq aləmi.bölməsində isə yalnız bədbəxt ,faciəli talelər verilmişdir.”Nəvə”fə­rqlidir ki,onda da xətalı məqamlar həddindən artıq çoxdur.Səhifə 125-də bu nəvə,nədənsə, nənəsi haqqında danışarkən onu toyuq –cücə saxlayan biri kimi xatırlayır.Gah kəndi sevir,gah kəndi sürgün hesab edir,gah da etiraf edir ki,onu cəzalanma tədbiri olaraq ora göndəriblər.Hekayədə bu nəvə birdən-birə möcüzəli şəkildə dəyişir,onun yaxşılığa doğru necə dəyişməsi düzgün izah edilmir.Əsərdə müəllifin kəndə olan münasibəti hamını narahat etməlidir.Guya kənd uşaqları maymaqdırlar ,onları istənilən bir şəhərli asanlıqla aldada bilər,guya kənddə normal bir top tapılmır,yəni bu,doğrudanmı,belədi­r?Səhifə 129-da bu cümləyə baxaq:Hər birinin qarşısına bağçamızdakı meyvələrdən düzdüm.Meyvə bağçada,yaxud bağda olur?Kiçik şagird hara, alışqan hara?Bu qədər səhvi olan bir əsəri müəlliflər necə dərsliyə gətirə biliblər?
15.Əsərlərin arasında verilən suallar yığışdırılmalıdır.Di­gər çətin fənlərə dərsarası suallar qoymaq olar.Bu,ədəbiyyat dərsinə,xüsusilə,ədə­bi əsərlərə şamil edilməməlidir.Bir yandan dərsi çətinləşdirmək istəyirsiniz,digər tərəfdən bu qədər asanlaşdırırsınız.
Göyçay şəhər Məhəmməd Füzuli adına 6 saylı tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

.TQDK-ın 2014-cü il I qrup imtahanına aid iradlar.
Mən bu testlər haqqında aşağıdakıları qeyd etməyi vacib hesab edirəm:
I.D variantındakı 7-ci test səhv qurulmuşdur.Gəlin baxaq:
1.Nə qədər çağırdım,cavab vermədi.
2.Çox çağırdım,cavab vermədi.
Bu cümlələr haqqında verilənlərdən biri yanlışdır.
A).Quruluşuna görə mürəkkəb cümlələrdir.
B).Hər iki cümlə müəyyən şəxslidir.
C).Biri tabeli,digəri tabesiz mürəkkəb cümlədir.
D).Hər ikisi qarşılaşdırma budaq cümləli tabeli mürəkkəb cümlədir.
E).Hər iki cümlədə kəmiyyət zərfliyi işlənmişdir.
Hörmətli ekspertlər,bu test ona görə səhvdir ki, iki düzgün cavabı var.D və E hər ikisi düzgün cavab kimi doğrudur.
II.Həmin variantda 13 №li test dəfələrlə həm qəbul,həm də sınaq imtahanlarına salındığından bu testin bir daha istifadə olunması qətiyyən yolverilməzdir.
III.Bu variantda hamını təəccübə salacaq olduqca kobud bir səhv daha vardır:
15 №-li testə sərf-nəzər edək:
Hansı xüsusiyyət elmi üslub üçün səciyyəvi deyil?
A).düsturlar B)diaqramlar
C)teoremlər D)poetizmlər
E)müxtəlif qrafik vasitələr.
Bu testdə sual başqa cür qoyulmalı idi.Hansı humanitar elm sahəsinə xas olan termindir?Sual belə qoyulsa idi,test səhv olmazdı.Poetizm termindirsə,demək ki,bu söz elmi üsluba aiddir.
Həmin variantda 5 №-li test də səhvdir.

Həmin variantın 23 № li testi də səhvdir.Belə ki fonetik normanın pozulması tələb olunmamalı, o r f o q r a f i k normanın pozulduğu cümlənin tapılması istənilməli idi.

Göyçay şəhər Məhəmməd Füzuli adına 6 №-li tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

TQDK-ın bu yay keçirdiyi qəbul imtahanlarının I qrupları üzrə hazırlamış olduğu testlərə aid iradların davamı.
I qrup C variantı barədə aşağıdakıları mütləq qeyd etmək lazım gəlir:
I.Test 6-da digər variantda olduğu kimi kobud səhvə yol verilib.Testi necə var eləcə nəzərinizə ötürürəm:
1.Nə qədər yalvardım,razı sala bilmədim.
2.Çox yalvardım,razı olmadı.
Bu cümlələr haqqında verilənlərdən biri yanlışdır:
A).Birinci cümlənin baş cümləsi yalnız xəbərdən ibarətdir.
B).Hər ikisi qarşılaşdırma budaq cümləli tabeli mürəkkəb cümlədir.
C).Cümlələrin mübtədası buraxılıb.
D).Biri tabeli,digəri tabesiz mürəkkəb cümlədir.
E).Cümlələrdə kəmiyyət zərfliyi işlənib.
Bu testdə də iki düzgün cavab variantı var:B və E.

II.14 №-li test də artıq qeyd etdiyimiz kimi dəfələrlə həm qəbul,həm də sınaq testlərinə salındığı üçün bir daha bu il də istifadəsi s u a l doğurmaya bilmir.
III.18 №-li test də səhv tərtib olunub.Testi olduğu kimi verirəm:
Hansı söz birləşməsinin əsas tərəfində iltisaqilik prinsipi pozulmuşdur?
A).kimyəvi element B).əşyəvi yazı
C).quşun beyni D).şəklin müəllifi
E).oğulun yaxşısı
Bu testdə də iki düzgün cavab variantı var:C və D.
Qeyd edim ki,beyni sözündə də səsdüşümü hadisəsi baş verib ki, bu da öz-özlüyündə həm fonetik,həm də morfoloji hadisədir.Eləcə də hörmətli dilçilər bunu da bilməli idilər ki,sözdə iki saitin yanaşı gəlməməsi xatirinə morfologiya və fonetikaya aid olan n , y, s bitişdirici-körpü samitləri həmin iltisaqi prinsipdə u y ğ u n s u z l u ğ u n aradan qaldırılmasınaq xidmət etmək üçün d i l ç i l i y ə g ə ti r i l m i ş d i r.
IV.19 № li testdə də ekspertlər tələb olunan cümlələrin sadə cümlələr üzərində qurulmasını təmin etməli idilər.A,B,D,E cavabları hamısı tabesiz mürəkkəb cümlələrdən ibarətdir
V.Həmin variantdakı mətndə leksik normanın pozulması faktı da özünü göstərir.40 il əvvəl körpü tikilirdi ifadəsi işlənirdisə,i n d i körpü salınır ifadəsi daha düzgün hesab olunmalıdır.

Göyçay şəhər Məhəmməd Füzuli adına 6 № li tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

TQDK-ın ədəbiyyat dərsliyinə aid iradların davamı.
I.Səhifə 77-də orta məktəb dərsliyində verilən olduqca qüsurlu “həvəsnamə”məsələsi bu vəsaitdə də getmişdir ki, mən bunu hər iki vəsaitin ən kobud səhvi kimi qiymətləndirirəm.Çox utanc verici bir səhvdir və tezliklə aradan qaldırılmalıdır ki, cəmiyyətdə pislənməsin.
II.Səhifə 78-də verilən bir cümləni olduğu kimi burada qeyd edirəm:...Nizami bu poemasında Xosrovla Şirinin simasında İran və türk əxlaqını qarşılaşdırıraq , bir Azərbaycan türkü kimi, üstünlüyü türk əxlaqına vermiş olur.-Bu cümlənin mənası müəlliflərə,görəsən,­məlumdurmu?Bu,olduqc­a böyük siyasi bir məsələdir!Hörmətli müəlliflər məsələnin böyüyüb iki ölkə arasında müharibələrə belə səbəb ola biləcəyi fikrindən ü ş ü r g ə- l ə n m i r l ə r m i?Səhvin necə bir səhv olduğunu başa düşmək elə də çətin deyil!Bu səhv yayılmadan mütləq şəkildə tez bir zamanda düzəlməlidir ki,Vətənimiz bu səhvlər üzündən pis vəziyyətlərə düşməsin.
III.Səhifə 79-da müəlliflərin bir fikrini olduğu nəzərinizə ötürürəm-Artıq bir şəxsiyyət kimi formalaşan Qeys cəmiyyətdəki şərtiliklərə əməl etmək istəmir,Leyliyə qarşı olan məhəbbətini açıq-aşkar ifadə edir.Yaşadığı cəmiyyət şəxsiyyətin bu azadlığını qəbul etmədiyindən,onu “Məcnun”adlandırır.M­əncə,bu səhv fikirdir.Qeysi ona görə “Məcnun”adlandırırla­r ki,o,Leylinin məktəbə gəlmədiyini görərək e v i n ə deyil, s ə h r a y a üz tutur.Ümumiyyətlə,əs­ərdə çox adi əhvalatlar vardır ki,Məhəmməd Füzuli u s t a c a s ı n a həmin əhvalatları q e y r i – adi, möcüzəli,müəmmalı hadisələr fonuna yüksəltməyi bacarmışdır.Amma bu hadisələr belə,əsəri səhv yönəltməyə bəraət vermir.Onu ona görə Məcnun adlandırırlar ki, o,Nofəlin planından Leylinin atasını xəbərdar edir.Nəticədə Nofəl məğlub olur ki,bunu da heç bir tədqiqatçı şərh edə bilmir.Əslində,Qeys kimi sevmək lazım gəlir ki, bu məqamı düzgün şərh etmək mümkün olsun.Qeys canından çox sevdiyi bir qızın atasının məğlub olmasına yol verə bilməzdi!Hətta bu qalibiyyət onu Leylidən ayırsa belə!
IV.Səhifə 84-də “İsgəndərnamə”əsərin­dən bəhs olunurkən onu həm alim,həm də peyğəmbər kimi təqdim edir ki,bu,yolverilməzdir­.Alimi təpikləyən biri necə peyğəmbərləşə bilər?
Mən ,ümumiyyətlə,”İsgənd­ərnamə”əsərinin orta məktəb dərsliyinə salınmasının,onun ideallaşdırılmasının tam və qəti şəkildə əleyhinəyəm.Səbəbi isə məlumdur.Azərbaycan tarixi dərsliklərində hələ də v ə t ə n i m i z i n adı Makedoniyalı İsgəndərin sərkərdəsi olan A t r o p a t ı n adı ilə əlaqələndirilirsə, bizim bu əsərə bağlılığımıza b ə r a ə t i m i z ola bilərmi?Biz şagirdlərimizə o təqdirdə hansı v ə t ə n p ə r v ə r l i k hislərini aşılaya bilərik?Bu barədə düşünməyin vaxtı deyilmi?
Göyçay şəhər Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

TQDK –nın ədəbiyyat dərsliyinə aid iradların davamı.
I.50-ci səhifədə Dədə Qorqud ,nədənsə,öz dədə “titul”undan məhrum edilərək a t a sözü ilə kitaba salınmışdır.Qeyd edim ki,bu olduqca böyük bir səhvdir.Dədə sözü daha məqsədəuyğundur.Çünk­i dədə sözü çox qədim tarixə malik olan,həm ingilis(daddy),həm rus(дед),həm də ümumtürk dillərində dədə kimi çox geniş aspektdə işlənən bir sözdür,bu sözü ata sözü ilə əvəz etmək həmin sözün məna dəyərindən könüllü imtina etmək deməkdir.
II.51-ci səhifədə müəlliflərin işlətdiyi bir cümləni olduğu kimi qeyd edirəm:Oğuz həm dövlət,həm məkan,həm cəmiyyət,həm də xalqdır.Hörmətli müəlliflərin nəzərinə çatdırıram ki,”Dədə Qorqud”öz qədimliyinə görə elə bir vaxtda yaranmışdır ki, həmin dövrdə x a l q anlayışının olması mümkün deyil.Nədənsə,belə qədim bir tarixə malik olan bir əsərdən söhbət açarkən müəlliflərin tarixdə də xüsusi bir yeri olan bu möhtəşəm abidənin yarandığı vaxt haqqında tarixçilərlə də məsləhət etmələri lazım olduğunu unutmaları heç də ürəkaçan hesab oluna bilməz.
III.Səhifə 51-də bir-birinə zidd olan fikirlər səslənmişdir:Döyüşdə­n qabaq namaz qılırlar.Qəhrəmanlar tez-tez ova çıxırlar,məclislərdə şərab içirlər.
Namaz qılmaq nədir,məclislərdə şərab içmək nədir? Yadınızdadırsa,mən X sinif ədəbiyyat dərsliyində də qeyd etmişdim ki, bu misilsiz abidə müəlliflərin hesab etdikləri kimi VII əsrlə deyil,təbii ki,daha qədim tarixlərlə çulğaşır. .Sadəcə olaraq,dastanın yazıya alınması i s l a m di n i n i n qəbul edilməsindən sonralara aid olması səbəbindən naməlum xəttat i s l a m dininə bəslədiyi hiss və duyğuları da çox təəssüflər ki, əsərə daxil edərək onun bu dinlə bağlılığı məsələsini qabarıq şəkildə əsərə daxil etmişdir ki, bu da bizlərin x e y i r i n ə deyil,sözün əsl mənasında tam z i y a n ı m ı z a d ı r .Əslində,şifahi xalq ədəbiyyatının çoxvariantlı olması da dediklərimizə qüvvə verir.
Bir sözlə,dastana sonralar əlavə olunan islam dininə aid istənilən yazılar dastandan tez bir zamanda çıxarılmalıdır ki, a b i d ə öz əsl q i y m ə t i n ə q o v u ş s u n .
Dastanda əhvalatlar indicə dediklərimizi sübut edir:Qadınlar ictimai həyatda fəaldırlar.Qızlar həyat quracağı kişini sınayır,onunla at çapır,güləşir,ox atırlar.Siz deyin, i s l a m dini qızlara bunu rəva görərdimi?
Göyçay şəhər Məhəmməd Füzuli adına 6 №-li tam orta məktəbin müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

TQDK-ın ədəbiyyat dərsliyinə aid iradların davamı.
Əvvəlcə, mənim fikirlərimlə əlaqədar xoş sözlər deyən hər bir kəsə öz dərin minnətdarlığımı izhar edirəm.Mən olduqca tutarlı səbəblər üzündən təəssüflər olsun ki, bir neçə müddət sizinlə əlaqəni itirmişdim.Yenidən aralarınıza qayıtmaqdan çox məmnunam.
“Dədə Qorqud” dastanı hər birimizin şərəf duyğusu, qürur anı, fəxarət qaynağımızdır.Bu əsərdə hər bir azərbaycanlı üçün sonsuz olan dərin duyğular dənizi bütün gözəlliyi , romantikası, əzəməti ilə ədədi olaraq dalğalanmaqda , hər birimizə əvəzolunmaz bir qüvvə bəxş etməkdədir.
1.Həm orta məktəb,həm də TQDK-nın ədəbiyyat dərsliklərində belə bir səhv məlumat(TQDK-səhifə 53-də,orta məktəb dərsliyində səhifə 33) getmişdir ki,guya bu dastan əvvəllər n ə z m lə yazılmış,sonralar nəsr dili ilə ard-arda verilmişdir.Hörmətli müəlliflərin nəzərinə çatdırmaq istəyirəm ki,əgər bu fakt düz olsa idi,onda sonrakı bütün dastanlar da, n ə z m lə yaradılmalı idi.Çünki dastan dediyimiz əsərlər bu xalqın iliyinə,qanına-bir sözlə,bütün mənəvi dünyasına elə daxil olmuşdur ki,onu belə asanlıqla dəyişməyin mümkün olmadığını hər birimiz qəbul etmək məcburiyyətindəyik.H­əm də hər iki vəsaitdə yenidən belə bir səhv fikir yürüdülür ki,”dastandakı şeirlərdə qafiyə zəngin olmamış,ritm fonetik təkrarlarla,xüsusən alliterasiyalarla,as­sonanslarla yaranmışdır”(səh-53 və33).Yenə də hörmətli müəlliflər unutmuşlar ki, ən qədim şeirlərdə qafiyələr misranın sonunda deyil, əvvəlində gəlmişdir.Dastanda belə qafiyələr çoxluq təşkil edir ki, bu fakt özü əsərin olduqca qədimlərə gedib çıxdığına dəlalət edir:
Qarşı yatan qarlı dağlar
Qarıyıbdır,otu bitməz.
Qan-qadalı irmaqlar
Quruyubdur,suyu gəlməz.
Biz dastanda belə şeir parçalarının nə qədər çox olmasını bilirik.
2.Hər iki vəsaitdə dastana aid elə eyni müqayisələr verilmişdir ki,təəssüf etməyə bilmirsən.İndi həmin təşbehi qeyd edirəm:Trabzon təkurunun qızı Sarı donlu Selcanxatun Qanturalını görəndə “öysəl olmuş dana kimi ağzının suyu axır”,”kedisi mavıldayır”(TQDK-da səhifə 55,dərslikdə səhifə34) . Özünüz deyin,orta məktəbə bu bənzətmə nə qədər uyğundur?
Ümumiyyətlə,mənim bu dastan haqqındakı fikirlərim bir orta məktəb dərsliklərinə sığıçmayacaq qədər çoxdur.Mən dərsliklərdə verilən məlumatların bu abidənin öz dəyərindən qat-qat aşağıda olmasından çox narahatam.Bu səhvlər dərsliyin gələn nəşrində mütləq mənada tam olaraq dəyişməlidir.
Göyçay şəhər Məhəmməd Füzuli adına 6 № li tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

TQDK-nın yuxarı sinif şagirdləri və müəllimlər üçün nəşr etdirdiyi vəsaitdəki iradların davamı.
5.Səhifə 51-də verilən cümlələri olduğu kimi nəzərinizə çatdırıram:Döyüşdən qabaq namaz qılırlar.Qəhrəmanlar tez-tez ova çıxırlar,məclislərdə şərab içirlər.-Hörmətli müəlliflər bir-birinə zidd olan fikirlər irəli sürüblər.Diqqət edək: namaz qılırlar-şərab içirlər.(?).
Yenidən həmin səhifədə bir-birinə əks digər fikirlər gəlir:Eposda şəxsiyyət azadlığına da böyük əhəmiyyət verilir.Qadınlar ictimai həyatda fəaldırlar.İslam dininə aid bəzi qadağalar hələ qadınların həyatına daxil olmamışdır.Qızlar həyat quracaqları igidi sınayır,onunla at çapır,güləşir, ox atırlar.-İslam dininə aid qadağalar ona görə bu qadınlara aid deyil ki, eposdakı hadisələr,sadəcə olaraq, islam dininin qəbul olunmasından ə v v ə l k i z a m a n l ar d a baş verir.Nəyə görə biz bu faktı olduğu kimi verməyək?Niyə biz deməyək ki, dastandakı hadisələr daha uzaq keçmişimizlə bağlıdır?Axı bunu olduğu kimi qeyd eləmək bizə daha çox şərəf payı ayırır.Dastanın dəyərinə yeni bir dəyər əlavə edir.Mədəniyyət tariximizin, ulu keçmişimizin daha dəruni köklərlə bağlı olduğunu meydana çıxarır.Biz bundan könüllü vaz keçə bilərikmi?Vaz keçsək, özümüzə ziyan deyilmi?
6.Mən X sinif Ədəbiyyat dərsliyində “Dədə Qorqud” eposunun i b t i d a i i c m a q u r u l u ş u n d a n b i r q ə d ə r s o n r a baş vermiş hadisələrdən –yəni bütün müəlliflərin qeyd etdikləri t a r i x d ə n çox –çox əvvələ aid olması haqqında öz fikirlərimi yazmışdım.Həmin fikrin olduqca zəruri və əhəmiyyətli olduğunu nəzərə çarpdırmaq üçün burada o n l a r ı yenidən qabartmaq lüzumluğunu hiss edirəm.
Epos öz qədimliyinə görə bütün maddi mənəvi abidələri geridə qoyur.Nəzərə alsaq ki, bütün qəhrəmanlıq dastanları daha çox tarixi səciyyə daşıdığından,yəni həqiqi hadisələrdən daha çox bəhs etdiyindən ə s ə r i n ə s l d ə y ə r i m i s i l s i z d i r. Bunu daha dərindən qiymətləndirmək üçün biz daha müasr olan qəhrəmanlıq dastanlarını xatırlatmalıyıq.”Qaç­aq Nəbi”,”Qatır Məmməd”kimi dastanlara nəzər salsaq,oradakı hadisələrin nə qədər real, həqiqətə nə qədər uyğun olduğunu bir daha etiraf etmək məcburiyyətində qalarıq,hətta bu fikirləri bir neçə haşiyyəni çıxmaq şərti ilə “Koroğlu”dastanına da şamil etmək mümkündür.”Dədə Qorqud” dastanı haqqında da biz real həqiqətlərin üstünlük təşkil etdiyini qeyd etmək lazım gəldiyini gizlətməməliyik.Sadə­cə olaraq, əsər olduqca keçmiş zamanlara aid olan əhvalatlar fonunda həmçinin bir qədər də əfsanəvilik əldə etmişdir ki, bu da əslində dastanın qiymətinə yeni bir qiymət bəxş edir.
7.Səhifə 53-də verilən fikirlərdə bir natamamlıq hökm sürür.Mütləq şəkildə qeyd olunmalı idi ki, ən qədim şeirlərimizdə qafiyələr misranın sonunda deyil,məhz misraların ə v v ə l i n ə ötürülürdü.
8.Səhifə 55-də isə artıq X sinif ədəbiyyat dərsliyində qeyd elədiyim kimi, əslində real adlandırılacaq hadisələr,nədənsə, bu vəsaitdə də mübaliğəli əhvalatlar kimi təqdim olunmuşdur.
Göyçay şəhər 6 №-li Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

TQDK-nin yuxarı sinif şagirdləri və müəllimlər üçün vəsait kimi nəşr edilən kitaba aid iradlar.
Bu iradlar aşagıdakılardan ibarətdir:
1.Səhifə 44-də Xaqani mövzusundakı mətndən bir cümləni olduğu kimi yazıram:”....bu əsərində şair öz uşaqlıq və gənclik illərindən, atasından anasından,əmisindən,­Şirvanşahlar sarayında çəkdiyi əzablardan,başına gətirilən zülmlərdən danışır”.Cümlə quruluşunda baş verən xəta oxucunu yanlış fikrə -şairin öz yaxınlarından cövr çəkməsi kimi səhv fikir yaratma fonuna daxil edə bilər.Cümlədə əmisindən sözündən sonra mütləq bəhs edir,yaxud söhbət açır kimi ifadələrdən biri getməli idi.
2.Səhifə 49-da dərslikdə verilən cox ciddi bir səhv bu vəsaitdə də təkrarlanmışdır.Yəni “Dədə Qorqud” dastanı səhvən yazılı ədəbiyyatın nümunəsi kimi təqdim olunmuşdur.Bu elə bir səhvdir ki, t a r i x bunu bizə bağışlamaz. Müasir dünyamızda bütün digər şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələri bir-bir yazıya alınır.Min illər sonra həmin nümunələr yazıya alındığı üçün y a z ı l ı ə d ə b i y y a t kimi qələmə verilə bilərmi?Nəyə görə bu səhv fikir kitablarda qalaraq bizə mənəvi əzablar yaşatmalıdır?Hansı daha qədimdir:şifahi,yoxs­a yazılı ədəbiyyat nümunələri?Dastanın ikinci minilliyin əvvəllərində yazıya alınması onu nəyə əsasən şifahi xalq ədəbiyyatının nümunəsi olmaqdan ayırır?Bilirsiniz,əs­lində bu fikir bizim düşmənlərimizə yararlı və sərfedicidir.Bizə isə l ə k ə d i r.Tarixən bizim əlyazmalarımızın ə r ə b l ə r tərəfindən məhv edilməsi faktı olmasa idi, bizim –qədim türklərin kitablarının, əlyazmalarının tarixi daha qədim köklərə söykənəcəkdi! Bu fikri biz özümüz ortaya atmasaq,daha kim edəcək ki?
3.Səhifə 50-də Qorqud ata ifadəsi ilə Qorqud “dədə”likdən məhrum edilib.Bunu bizə yalnız düşmənlərimiz edə bilərdi!Dədə sözünün necə möhtəşəm bir söz olmasını yalnız möhtəşəm biliyə malik olan dilçilər fəhm edə bilərlər.Dədə ilk insan birliklərinin meydana çıxması anında işlənən -ən qədim,dilçilərin dünyada əvvəllər yalnız bir dilə malik olduğu fikrini sübut edən vaxtlara aidliyini isbat edə biləcək bir neçə sözlərin məna və fonetik tərkibcə üst-üstə düşən məqamlarına məxsus sözdür ki,bunu dəyişib ata eləmək t ü r k ç ü l ü k d ə n- ö z ü n- ö z ü n d ə n qopmaq deməkdir.Gəlin baxaq:ingilis dilində daddy,rus dilində ded,qədim türk dilində dədə.İndi özünüz deyin,bu sözdən vaz keçmək o l a r m ı ?
4.Səhifə 51-də x a l q sözü işlənmişdir.Hörmətli müəlliflər bu sözü həmin vaxtlara aid etməzdən əvvəl tarix kitablarına baxmalı idilər.Onda bu səhvi etməzdilər.
Göyçay şəhər Məhəmməd Füzuli adına 6 № -li tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

VIII sinif “Ədəbiyyat”dərsliyi (2012-ci il nəşri) barədə iradların davamı.

13.Səhifə 70-də olduqca ciddi hesab olunacaq bir səhv var.Bu səhvin nə qədər ciddi olduğunu üzə çıxarmaq üçün cümləni diqqətinizə ötürürəm-.....Bolu bəyi məzəmmət elədilər ki:
-Nahaq yerə onu əldən buraxdın.Təsəvvür edin ki,səbəb budaq cümləsini müəlliflər vasitəsiz nitq kimi kitaba veriblər.İndi özünüz deyin,bu səhv baş verə bilərdimi?
14.Səhifə 80-də “qaravaş” sözü səhvən qarabaş kimi verilib.Həm də bu söz hər yerdə belə səhv gedib.
15.Səhifə 90-da “Koroğlu”dastanının təhlili olduqca zəif-dastanın möhtəşəmliyinə xələl gətirəcək bir səviyyədə verilmişdir.Həmin başlıq altında yazılanları oxusanız,hər biriniz bu fikirlə razılaşacaqsınız.
16.Səhifə 95-də Molla Pənah Vaqifin həyatı haqqında məlumatda da kobud bir səhvlə üz-üzə dayanırıq:”hər yetən gözəl”ifadəsi səhvən Vaqiflə əlaqələndirilib.Bu ifadə isə Aşıq Ələsgərə aiddir.
17.Səhifə 104-də Qasım bəy Zakirin “Durnalar”şeirində:
Nəsib ola bir dəm görəm üzünü-əvəzinə-bir də görəm üzünü şəklində getmişdir.
Onu da qeyd edim ki, bu şeirin də təhlili çox zəif təsir bağışlayır.
18.Səhifə 108-də M.F. Axundzadənin 6 komediyası var.-fikri vurğulanmışdır.Niyə məlumatlarda bu qədər mübahisəli məqamlar var?Axı bu əsərlərin birini d r a m hesab edirlər.
19.Səhifə 150-də məcazlar haqqında məlumatlarda səhvlər var:
a).”Qara qızıl”ifadəsi metonimiya kimi təqdim olunub,əslində, bu ifadə e p i t e t dir.
b).R.Rzanın “Salon susub durardı” misrasını metonimiya hesab etmək olmaz.Çünki bu misrada salonun susması məhz m e t a f o r adır. Nə fərqi var, bir qədər yuxarıda “Günəşin susmasın”metafora kimi verildiyi halda,salon susanda niyə metonimiya götürülməlidir?Belə anlaşılmazlığa yol vermək olarmı?

Göyçay şəhər 6 № -li Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

VIII sinif “Ədəbiyyat” dərsliyinə (2012-ci il nəşri) aid iradların davamı.

10.Səhifə 58-də “Padişahi-mülk” şeirinin lüğətində ciddi bir səhv vardır.Dərviş sözünün mənası səhvən yoxsul,fağır kimi təqdim olunmuşdur.
11.Səhifə 60-da “Padişahi-mülk”şeiri­nin təhlilində birinci cümlədə müəlliflərin şeiri düzgün təhlil edə bilmədikləri meydana çıxır.Cümləni olduğu kimi yazıram:Şeirdə dövrün ən fəlakətli hadisələrindən biri –ardıcıl baş verən qanlı feodal müharibələri tənqid edilir.Əslində,şairi­n ən ümdə,ən vacib olan ideyası özü ilə hökmdarları müqayisə edərək,güclü şairin hətta ən qüdrətli hökmdarlardan üstün olmasını bütün dünyaya bəyan etməsidir.Əbəs yerə bu əsəri həm də şairin fəxriyyəsi hesab etmirlər.
12.Səhifə 66-da “Koroğlu” dastanında –anrı-sözü vardır.Bu sözün lüğətdə verilməməsi təəccüb doğurur.Çünki bu söz dialekt sözüdür.Mənası o tərəfində deməkdir.Qərb dialektinə aid olan bu sözün mənasını bilməyənlər daha çoxdur.Müəlliflər bunu nəzərə almalı idilər.Dastanda həm də, nəinki nəsr dilində,eləcə də şeir dilində də düzgün yazı deyil,düzgün tələffüz tərzi verilmişdir ki,bu haqda mən qeyd eləmişdim:
Nahaq yerə gəl eyləmə yamanlıq,
İnan,Bolu,mən Koroğlu deyiləm.
İnnən belə yaxşılığın günüdü,
İnan,Bolu,mən Koroğlu deyiləm.
Bu bənddə -eyləmə,-innən,-günü­dü sözləri orfoqrafik cəhətdən səhvdir.Yalnız dastanlarda deyil, bütün e p i k əsərlərdə biz danışıq tərzində verilən çoxlu sözlərlə qarşılaşırıq.Bu məsələlərin həll olunmasının vaxtı çoxdan çatmışdır.Yəni müəlliflər elə zənn edirlər ki,oxucular həmin sözlərin düzgün orfoepiyasını bilmirlər?C.Məmmədqu­luzadənin danışıq tərzində yazdığını hamımız bilirik.Amma Molla Pənah Vaqif XVIII əsrdə yaşamasına və yaratmasına baxmayaraq,danışıq dilini poetik dil səviyyəsinə qaldırsa da , şair o r f o q r a f i y a qayda-qanunlarına riayət də etmişdir.
Göyçay şəhər Məhəmməd Füzuli adına 6 № -li tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

VIII sinif “Ədəbiyyat” dərsliyi (2012-ci il nəşri) barədə iradların davamı.

8.Səhifə 50-51-də “Bahariyyə” şeirində murçin,qur-qura,çürə­,nərgə,sona və bağrıqara sözlərinin izahında quş adları yazılmaqla kifayətlənilib.Amma yaxşı olardı ki,həmin quşların adlarını da müəyyənləşdirib kitaba daxil edə idilər.
9.Səhifə 52-də əsərin təhlilində kobud bir səhvə yol verilmişdir.
Yer geydi qəbayi – xizrpuşan
Cümlə dilə gəldi ləbxamuşan.
II misranın təhlili səhv edilmişdir.Guya bahar öz gözəlliyi ilə lal-dinməzləri belə dilə gətirir.Əslində,bura­da lal-dinməzlərdən deyil, susmağa üstünlük verən insanlardan söhbət gedir.
Səhifə 55-də bir neçə yerdə Azərbaycan əvəzinə türk sözündən istifadə edilmişdir ki, bu da çox kobud səhv kimi nəzərə çarpır.Bu səhvin isə Əbülfəz Elçibəyin vaxtı ilə Azərbaycan dilinin səhvən türk dili kimi qəbul etdirməsindən meydana çıxmasınin ən acı bir nəticəsi olduğunu etiraf etməliyik.Hələ də bəzi dərsliklərdən bu söz ,təəssüf ki,yığışdırılmayıb ki,bu da bəzi dolaşıqlığa imkan açır.Az qala özümüz Türkiyədən öncə,Füzulinin türk şairi olduğu fikrini ortalığa atırıq ki, bu da öz-özlüyündə bizim özümüzə özümüzdən ünvanlanan ən güclü zərbədən başqa bir şey deyildir.Həmçinin, bu səhifədə digər bir səhvi də mütləq qeyd etmək vacibdir.Cümləyə baxaq:-
...o,ana dilinin əzəmətini,zənginliyi­ni üzə çıxarır(?).Xeyr,Füzu­li haqqında bu fikir olduqca cılız səslənir.Çünki Füzuli bu dilin zənginliyini bütün dünyaya bəyan edərək onu ilahi bir,səmavi bir,sehirli bir dil –ürəklərə fövqəl təsir edən bir dil,ürəklərin ən dərin qatlarına enən bir dil,şeir bağçasının ən füsunkar bir gülünə bənzəyən bir dil,qəlbləri ehtizaza gətirən bir dil,İnsanı qışın soyuğunda hərarətləndirən, yayın qızmarında buza döndürən bir dil olduğunu hayqırmışdır-onun şeirləri hamımıza bu dilin necə şirin,necə ürəyəyatımlı,necə qədim,necə zəngin olduğunu isbatlayır.Füzuliyə aid biz yalnız onun qüdrətli sənətinə layiq olan ifadələri seçib işlətməliyik.
Daha sonra belə bir cümləyə rast gəlirik:....İnsan gözəlliyinin tərənnümü Füzuli yaradıcılığında yeni zirvəyə qaldırılır.Bu da səhvdir.Füzuli yaradıcılığında yeni zirvələrə qaldırılan i n s a n ı g ö z ə l l ə ş d i r ə n d u y ğ u l a r ı n , h i s l ə r i n , i n s a n l ı ğ ı n , b ə ş ə r i l i y i n -bir sözlə, q e y r i – a d i l i y i n t ə c ə s s ü m ü d ü r .
Göyçay şəhər Füzuli adına 6 № -li tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyt müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

VIII sinif “Ədəbiyyat” dərsliyi (2012-ci il nəşri) barədə iradların davamı.
4.Səhifə 26-da gedən bir cümləyə baxaq:Qazan xan öz oğlunu xilas edib geri döndü.Axı tək Qazan xan deyil, tükənməyən oğuz igidləri,həm də Burla xatunun böyük köməkliyi sayəsində Uruz xilas edilmişdi.Bu cümləni o vaxt işlətmək yerinə düşərdi ki, Qazan xan tək gedəndə bunu etmiş ola idi.
5.Səhifə 31-də verilən bir fikri nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm:...Leyli və Məcnun dövrün sərt mənəvi buxovlarını qıra bilməsələr də, ona tabe də olmurlar.Yaxşı, VIII sinif şagirdləri bu əsəri oxumaya da bilərlər.Bəs bizi bu şəkildə aldatmaq olarmı?Əgər boyun əyməsə idilər,onlar gərək bir-birilə əl verib,istədikləri yerə gedə idilər.Qeysin “Məcnun” olmasınımı,yaxud Leylinin ibn Səlamı aldatmasınımı, yoxsa Məcnunun səhralara üz tutmasınımı mənəvi buxovlara tabe olmamaq hesab edirsiniz?Bu ki dəhşətdir!
6.Nizaminin “Sultan Səncər və qarı” mənzum hekayəsi isə ,ümumiyyətlə,dərslik­dən çıxarılmalıdır.Səbəb­ini isə hamımız bilirik.yəni qədim zamanlarda,doğrudanm­ı, hökmdarı tək,istədiyin yerdə,istədiyin vaxt tutub,dərdini demək mümkün idi?Belə çıxır ki,əsl demokratiya o vaxtlar olub.Fikirləşin ki,müasir dövrümüzdə bu fikri istənilən sinifdə, istənilən şagird səsləndirə bilər.Cavab nə olacaqdır? Həm də hər birimiz bu mənzum hekayədə həmin cəsur qadının hansı ittihamları səsləndirdiyini də bura əlavə etsək,onda mən deyənlə razılaşmalı olacaqsınız:
Qiyamətin günündə çəkilər səndən hesab.-
Yaxud:
Mən səndə sonsuz zülm və əziyyət görürəm.-
Və ya:
Azğınsan,şah deyilsən,sənsən doğuran yaşı.
Hələ fikir verin:
Çəkin çarəsizlərin dağıtma var-yoxunu.
Bu şeir əslində terrora çağırışdan başqa bir şey deyildir.
(səhifə-34)
7.Səhifə 39-də Nəsiminin “Mövsümü-Novruzü neysan...”şeiri sevgi ilə vəhdətdə verilməsinə baxmayaraq bu haqda əsərin təhlilində heç nə yada salınmayıb.Sevgi –yaz bunları şair ayırmır.Əsərin təhlili də paralel bu iki xətt üzərində olmalı idi.Fikrimi sübut üçün həmin beytləri nümunə kimi yazıram:
Qönçədən gül baş çıxardı,saldı üzündən niqab,
Bülbülü-şeyda xətibi-laləzar oldu yenə.

Badə içmək rövzədə gər sən dilərsən hur ilə,
Yar əlin tut,bağçaya gir,novbahar oldu yenə.

Sən Nəsimi razini,ey dan yeli,yarə yetir,
Kim anin halı pərişan,biqərar oldu yenə.
Hətta bu beyt də mən deyən kimi məhəbbətdən bəhs edərək baharın gözəlliyini sevdiyi qızın gözəl üzü ilə müqayisə edir:
Əski dünya yengi xələt geydi bu mövsümdə uş,
Çöhrəsi dövrü bu gün nəqşi nigar oldu yenə.
Göyçay şəhər 6 № li Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

X sinif Azərbaycan dili dərsliyinə (2012-ci il nəşri) aid iradların davamı.
Əziz müəlliflər və hörmətli ekspertlər,mən bugün fonetik norma ilə bağlı olduqca ciddi bir məsələyə toxunmaq istəyirəm.Bildiyimiz kimi,orfoqrafiya və orfoepiya hər ikisi fonetik norma hesab olunur.Əslində,bu anlayışlar bir-birinin əksi olduğundan(yazı –oxu)hər ikisi də eyni zamanda fonetik anlayış ola bilməz.Çünki y a z ı d ü z o l d u q d a o r f o e p i y a, t ə l ə f f ü z d ü z o l d u q d a isə o r f o q r a f i y a qaydaları hə r bir halda p o z u l m u ş olacaqdır.Ona görə də hörmətli ekspertlərin indiyə qədər bu problemlə bağlı tərtib etdikləri h ə r b i r t e s t t a p ş ı r ı q l a r ı istər-istəməz s ə h v k i m i d ə y ə r l ə n d i r i l m ə l i , onlara yenidən mütləq y e n i y a n a ş m a m e t o d u işlənib hazırlanmalıdır.Fikr­imi sübut etmək üçün mən indi “Koroğlu”dastanına müraciət edəcəyəm.Dastanı,mən­cə,oxumayan birimiz yoxdur.Nümunələrə baxaq:Sonrası ilə işin yoxdu(r).-Onu da qeyd edək ki, -r- səsinin düşməsi dastanda tez-tez rastlaşdığımız səs düşümü hadisəsidir.və ya-Mən bunun dabbaxda gönünü görsəm, tanıyaram. –yaxud-Bolu bəy, mən vədəmə doğru çıxıb gəldim.Bu misalların sayını dəfələrlə artırmaq olar.Bunu hamımız bilirik.İndi özünüz deyin,bu məsələlərə yenidən baxmağın əsl məqamı gəlib çatmamışmı?
Göyçay şəhər 6 № -li Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı

VIII sinif “Ədəbiyyat”dərsliyi (2012-ci il nəşri) barədəki iradlar.
Bu iradlar aşağıdakılardır:
1.”Kitabi-Dədə Qorqud” dastanında səhifə 14-də gedən bu cümləni nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm:Donu qaş-daşla bəzənmiş üç yüz igidi seçdi...Həm də bu cümlə Qazan xanın igidləri üçün səsləndirilir.Dastan­ın qədim dilimizdən tərcümə edilməsi heç kimə sirr deyil.Nəyə görə don sözü tərcümə edilmədən VIII sinif dərsliyinə ötürülüb?Donu igid geyinir,ya qadın-qız?Belə kobud səhvi necə bağışlamaq olar?Əlbəttə,qədim dilimizdə bu sözün paltar mənasında olduğunu bilməmiş də deyilik.Amma donu nə vaxt kişi geyinər-onu da kiçikdən-böyüyə hamı bilir.
2.Səhifə 17-də bu dastanda yenə də verilən bir cümləyə baxaq:-“Ata” deyə ağlatdılar,”ana” deyə inlətdilər.Axı biz bu möhtəşəm dastan haqqında elə uca vətənpərvərlik duyğularından bəhs edirik ki, o müqəddəs deyimlər bu cümlənin “kölgə”sində itib-batır.Mən demirəm ki,dastanı dəyişək.Amma bu yeri qısaltmaq da, VIII sinif dərsliyinə ötürməmək də mümkün idi.Mənim nə demək istədiyimi başa düşmək,mənimlə razılaşmaq,məncə,çox­unuzun ürəyindəndir.Bu fikrin qüvvəsi üçün elə həmin səhifədə olan digər cümləni də qeyd etmək lazımdır-Oğlan quş ürəkli olur,qaçıb anasının yanına getmişdir.Şərhə ehtiyac yoxdur.
3.Səhifə 19-20-də ixtisar olunmalı yerlər,VIII sinfə verilməkdən qaçılması lazım gələn məqamlar yenə də vardır-Oğlunun gəlmədiyini görən Burla xatun baxaq hansı sözləri Qazan xana deməyi rəva bilir-...yana-yana qarğıyaram,Qazan,sən­ə!Bu sözlər həm də dəfələrlə təkrar olunur.Qazan xanı bu dərəcədə alçaltmaq,həm də VIII sinif qarşısında, yolverilən hesab edilə bilərmi?-Adi məişət “dava-şava”sında bu şəxsiyyəti beləcə xırdalamaq olarmı?
Göyşay şəhər 6 № -li Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

VIII sinif Azərbaycan dili dərsliyi (2010, 2012-ci illərə aid variativ nəşrlər) haqqında iradların davamı.

Səhifə 33-də yanaşma əlaqəsinin izahında yalnız I növ təyini söz birləşmələrinə aid nümunələr getmişdir.Başqa heç bir hal nəzərdə tutulmamışdır.Yəni zərfliklərin də çoxunun yanaşma əlaqəsi ilə bağlanması –axşam qayıtmaq(sualı-nə vaxt?),yaxşı oxumaq(sualı- necə?),üç-üç oturmaq(sualı-neçə-n­eçə?).Amma həmin tərifdən dərhal sonra verilən tapşırıqda verilməyən hallara aid də nümunələr yazmaq tələb olunur.Hətta neçə? sualının da yanaşma əlaqəsi yarada bildiyi göstərilməyib.Tərifd­ə yalnız necə? sualının yanaşma əlaqəsinin əlaməti kimi göstərilməsi,digər sualların xatırlanmaması,əlbət­tə ki, düzgün hesab edilə bilməz.
Səhifə 35-də 85 № -li çalışmada nümunədəki əlaqələr o x s u z getmişdir ki,bu da çox kobud bir səhvdir.Çünki ox göstərilmədən əlaqələrin hansının əsas,hansının asılı tərəf olduğu müəyyən edilə bilməz.
Səhifə 37-də cümlə haqqında verilən izahı kifayətləndirici hesab etmək mümkün deyil.Belə ki,cümlənin ən əsas əlaməti yenidən unudulmuşdur.Şəxs,ya­xud xəbər şəkilçiləri mütləq verilməli idi.Predikativlik məhz bu şəkilçilər vasitəsi ilə özünü tanıdır.Həm də cümlə ilə söz,cümlə ilə söz birləşməsi,cümlə ilə hökm daha yaxşı izah oluna bilərdi.Hökm barədə bir cümlə belə verilmədiyi halda IX sinif imtahanına hökmlə bağlı testin salınması qətiyyən düzgün hesab edilə bilməz.

Göyçay şəhər 6 № -li Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

VIII sinif Azərbaycan dili dərsliyi (2010, 2012-ci illərə aid variativ nəşrlər) haqqında iradların davamı.
Səhifə 15-də I növ təyini söz birləşməsinə aid qaydada belə bir cümlə vardır:I növ təyini söz birləşməsmələrinin əsas tərəfi cəm,mənsubiyyət və hal şəkilçiləri qəbul edə bilər.Bu sayılanlar içərisində xəbər (şəxs sonluğu) şəkilçiləri unudulmuşdur.Bununla da I nğv təyini söz birləşməsinin xəbər olması faktı şagirdlər üçün daha aydın olardı.İndi isə bu cümləyə baxaq:Lakin bu şəkilçilər birinci növ təyini söz birləşmələrinin əlaməti deyildir.Əgər bu şəkilçilər I növ təyini söz birləşməsinin əlaməti deyilsə,niyə bu şəkilçilərsiz çox az işlənir?Deməli,əslin­də,hal,cəm,mənsubiyy­ət şəkilçilərinin əsas tərəf tərəfindən qəbul edilməsi I növ təyini söz birləşməsinin çox mühüm əlamətidir ki,bunlarsız bu birləşmələrin cümlə yaratmaq şansları da mümkün ola bilməz.Yəqin ki,tərifdə hansısa dəyişiklik etməyin vaxtıdır.Daha bir məsələni də qeyd etmək lazımdır.I növ təyini söz birləşməsinə aid verilmiş nümunələrin içərisinə y a x ş ı ş a g i r d l ə r i m i z də daxil edilmişdir.Əslində isə Azərbaycan dilinin yol verdiyi müxtəsərlik əlamətinə görə bu birləşmə III növ təyini söz birləşməsidir-bizim yaxşı şagirdlərimiz-Mütləq şəkildə bu məsələlərə yenidən nəzər yetirmək lazım gəlir.Çünki biz dilçilər qeyd edirik ki, III növ təyini söz birləşmələri birlikdə cümlənin bir üzvü olur.Dildə bu qədər i s t i s n a nəyə xidmət edir?
Səhifə 14-15-də bir problem də var:Hər iki səhifədə nümunələrdə o x l a r göstərilməli idi.
Səhifə 16-da II növ təyini söz birləşməsinin tərifi səhvdir Verilməli idi-Birinci tərəfi qeyri-müəyyən yiyəlik hal, ikinci tərəfi mənsubiyyət şəkilçiləri qəbul edən ismi birləşmələrə ikinci növ təyini söz birləşmələri deyilir.Tərifdə mənsubiyyət şəkilçilərinin də göstərilməsi lazım deyildi.Həm də -sı,si,su,sü-yaddan çıxarılmışdı.
Göyçay şəhər 6 №-li Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

VIII sinif Azərbaycan dili dərsliyi (2010, 2012-ci illərə aid variativ nəşrlər) haqqında bir neçə irad.
Səhifə 3-də olduqca kobud bir səhvə yol verilib.Cümləni olduğu kimi yazıram:Dilimizin tarixi xalqımızın tarixi qədər qədimdir.Xalq anlayışının çox sonralar meydana çıxması ilə əlaqədar olaraq bu fikrin nə qədər səhv olduğunu izah etməyə,məncə,ehtiyac yoxdur.Bir dilçi olaraq bu səhvə yol vermək,qətiyyən,düzg­ün hesab edilə bilməz.Möhtərəm dilçilər bu fikri söyləməzdən öncə tarix kitablarını öyrənməli idilər. Xalq məfhumu eramızın VII-VIII əsrinə aiddirsə,bizim dilimiz daha qədimlərə-ilk qəbilə və tayfalarımızın yaranma tarixinə bağlanır.Özümüz özümüzə bu ağırlığında bağışlanılmaz bir səhvə yol verə bilərikmi?Türk dilimizi bu qədər “müasirləşdirmək”biz­lərə kömək edə bilərmi?Yəni Dilin tarixi Xalqın yaranmaTarixindən daha Qədimdir.(Bilərəkdən mühüm sözlər böyük hərflərlə yazılmışdır)
Səhifə 5-də 14 nömrəli çalışmanın şərti səhv verilib.Sözü tərkibinə görə sxematik təhlil edin.-əvəzinə lüzumsuz uzun-uzadı bir cümlə getmişdir.
Səhifə 7-də Sintaksisin tədqiqat obyeki kimi c ü m l ə ü z v l ə r i unudulmuşdur.
Səhifə 12-də söz birləşməsi və cümlə arasındakı fərqlər tam sadalanmayıb.Yəni cümlənin ən əsas göstəricisi olan p r e d i k a t i v l i k unudulmuşdur.Xəbərin müvafiq ş ə x s s o n l u q l a r ı n ı qəbul etməsi də xatırlanmamışdır.Bel­ə olan vəziyyətdə şagird bu fərqlərin tam olmamasından necə yararlana bilər?Bu, olduqca kobud bir yanaşmadır.
Göyçay şəhər 6 saylı Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

IX sinif İngilis dili dərsliyi (2009-cu il nəşri) barədə iradlar.

Bu dərslik ingilis dili dərslikləri arasında ən qüsurlusudur.Belə ki,IX sinif ingilis dili dərsliyi barədə heç bir xoş söz söyləmək,ümumiyyətlə­,mümkün deyildir.Dərsliyin kor-koranə digər dərsliklərdən götürülməsi,yalnız bizim xalqla ən az bağlı olması,yerinə düşməyən mətnlər,izah olunmayan frazeoloji tərkiblər,dərsliyin yad ünsürlərlə -bizim xalqımıza aid olmayan,amerika və ingilislərlə bağlı verilən xarakterlərin çoxluğu bu dərsliyin ən qüsurlu cəhətləridir.Bu dərslik,bəlkə də Amerika və İngiltərə,həmçinin başqa ölkələrlə bizim əlaqəmizin olmadığı vaxtlara təsadüf etsə idi, hansısa bir üstünlüyə malik olardı.Amma bugünlərimizdə Azərbaycanımızın belə çox inkişafı,hər bir ölkə ilə birbaşa yaranan əlaqələrimiz bizləri bu ölkələrlə heç bir çətinlik olmadan məlumatlandırır.Məhz ona görə də bu dərslik müasir baxımdan heç bir əhəmiyyətə malik deyildir.Mən X və XI siniflər üçün də bu fikri demişdim ki,ingilis dili dərslikləri Azərbaycanımızın bütün mənafeləri,adət-ənən­ələri,xalqımızın mənəviyyatı fonunda işlənib hazırlanmalıdır.XI sinif dərsliyində olduğu kimi IX sinif dərsliyində də (XI sinif dərsliyində cızmaq –scratch felinin mətnlə birbaşa əlaqəli olan mənası deyil,leksik mənası verilmişdi.) səhifə 37-də spontaneous sözünün mənası düzgün verilməyib.Hər iki faktın olması onu sübut edir ki,dərsliklərin hər ikisi bizim müəlliflər tərəfindən hazırlanmamışdır.Əgə­r bu dərslikləri bizim müəlliflər hazırlamış olsa idi,bu səhvlər üzə çıxmazdı.
Səhifə 30-da verilən mətn IX sinif üçün heç yaramır.Mən xahiş edirəm ki,həmin dialoqu oxuyub öz fikrinizi bildirəsiniz.
İngilis dili dərsliyinin qayəsi bizim xalqımızı bir kənara buraxıb ingilis xalqı ilə bağlı olmaq demək deyil,əksinə bizim xalqımızla bağlı olan hər bir məsələnin-milli dəyərlərimizin ingilis dilində səsləndirilməsi olmalıdır.Bir bayatının,laylanın,q­oşmanın,nağılın,gəra­ylının ingiliscə səsləndirilməsi nə qədər də maraqlı olardı.Dünya şöhrətli şairlərimizin şeirlərinin ingilis dilinə tərcümə olunması necə də yaxşı olardı.Azərbaycan dilinin dünya dilləri içərisində özünəməxsus yeri olmasını ingilis dilində vurğulamaq necə də əhəmiyyətli olardı.
Səhifə 6-da ingilis dilinin tarixinə nəzər salınıb.Bu, uğurlu bir ideyadırmı?Azərbayca­n dilinin tarixi dəyişkənliyi ingilis dilində verilə bilməzdimi?İngilis dili dərsliklərində ingilis dili öyrədilir-amma bu da bizim dilimizin bazasında aparılmalı,ingilis dili deyil,bizim dilimizin gözəllikləri,zənginl­iyi,ifadə sonsuzluğu ingilis dilində də vurğulanmalıdır.Vətə­nimizdə olan əcnəbilər də bu dərsliyi alıb baxanda bizim dilimizin gözəlliklərindən feyziyab olmalıdırlar.
Səhifə 51-də verilən mətn “Pubs in Britain” nə məqsəd daşıyır?IX sinif şagirdinə belə bir mətn lazımdımı?Onlu-onsuz televiziya ekranlarında hamı bu barlarla tanış olmurmu?
Göyçay şəhər 6 № -li Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

V sinif “Ədəbiyyat” dərsliyi (2012-ci il nəşri) barədə yeni fikirlər.
Bədii əsəri təhlil etmək qaydası.Aşağıdakılar­ı öyrənməklə istənilən hər hansı bir əsəri təhlil etmək,həm də müstəqil təhlil etmək olduqca asandır.
Bədii təhlil aparılarkən bunları bilmək vacibdir:
1.Əsərin daşıdığı ideya,yaxud ideyalar.(İdeya-müəl­lifin demək istədiyi fikir,yaxud fikirlərdir.Əsər kiçik olanda bir,əsər böyük olduqda bir neçə ideya yarana bilir.)Mən dərs keçəndə V sinifdən başlayaraq hər bir dərsdə sinfə belə bir sualla müraciət edirəm:
-Əziz balalar,biz ideyanın nə olduğunu artıq bilirik.Kim deyə bilər,sizcə.müəllif bu əsərlə bizə hansı ideyanı təlqin etmək istəyir?Tələsməyin,f­ikirləşin,iki dəqiqə vaxt verirəm.
İki dəqiqə sonra əllər qalxmağa başlayır.Olduqca maraqlı fikirlər səslənir.Bu proses şagirdlərin çox xoşuna gəlir.
2.Əsərin adı.Əsərə ad verərkən müəllif çox diqqətli olmalıdır.Bəzən əsərin adı oxucunu dərhal cəlb edir.Düzdür,ad hər şeyi həll edə bilməz,amma yaxşı əsərin adı da cazibəli olmalıdır ki,oxucunu maraqlandırsın.Yenə də sinfə müraciət edirəm:
--Əziz uşaqlar,əsərin adı niyə məhz belə qoyulmuşdur?
Uşaqlar düz cavab verirlər.Mən izah edirəm ki, əsərin adı seçilərkən müəllif bu variantlardan yararlanır:
a).Əsərə çox vaxt baş qəhrəmanın adı verilir.
b).Çox nadir hallarda əsər mənfi qəhrəmanın adını daşıyır.
c).Bəzən əsərin adı məzmunla bağlı olur.
3.Əsərin mövzusu.Mən sinfə müraciət edirəm:
--Əziz şagirdlər,deyə bilərsinizmi,əsərin əsas mövzusu nədir?
Uşaqlar bəzən düz cavab verirlər.Özüm şərh verirəm. Mövzular cürbəcür olur:vətənpərvərlik,­qəhrəmanlıq,tarixi,s­evgi,kənd,şəhər,təbi­ət,müharibə,dostluq,­siyasi,ictimai,məişə­t,neft,əmək,sülh,ölk­ələrarası münasibətlər-diploma­tiya və s.Onu da qeyd edim ki,mövzular əsərin taleyində mühüm rol oynayır.
4.Əsərin janrı.V sinifdə şagirdlər yalnız əsərin nəsr,yaxud nəzmlə yazıldığını bilməlidirlər.Yuxarı siniflərdə isə artıq şagirdlərin bilik səviyyələri artdıqca onlar əsərin lirik,epik,yaxud dramatik janrını da göstərməli,həmçinin əsərin konkret növünü də(qoşma,bayatı,gəra­ylı,sayaçı sözü,holavar,layla,r­əvayət,əfsanə,mif,əs­atir,ustadnamə,cahan­namə,hekayə,novella,­povest,roman,pyes və s. olduğunu)göstərməyi bacarmalıdır.
5.Əsərdə surətlər(personajlar­,obrazlar) qalereyası.Bu vaxt əsərdəki bütün obrazlar sadalanmalıdır(müsbə­t və mənfi olmaqla hamısı birlikdə).
6.İndi yalnız müsbət obrazlar sadalanmalıdır.Bu vaxt şagirdlər özləri əsərdəki bütün müsbət obrazları sadalamaqla,həm də bu obrazlardan hansının baş qəhrəman olmasını da sərbəst şəkildə müəyyənləşdirə bilirlər.Mən əlavə olaraq qeyd edirəm ki,baş qəhrəman hər kəs ola bilməz.Baş qəhrəman bəzi meyarlara,etalonlara sahib olmalıdır-xalqının xoşbəxtliyini daim düşünməli,öncül-lide­r olmalı,ətrafına səadət,işıq-nur saçmalı,yeri gələndə öz amalları uğruna ölməyi də bacarmalıdır.
7.Mənfi obrazlar-tiplər haqqında danışmaq məqamıdır.Şagirdlər mənfi tipləri asanlıqla müəyyənləşdirə bilirlər.Onlar bu proseslərdən olduqca xoşlanırlar.

Göyçay şəhər 6 №-li Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

IX sinif “Ədəbiyyat” dərsliyi (2012-ci il nəşri) haqqında iradların davamı.

Biz indi aşağıdakı mühüm dil məsələlərinə toxunacağıq:
1.Səhifə 9-da “Ana” şeirinin lüğətində səcdə sözünün mənası diz çökmək kimi tərcümə olunub.Bu,olduqca böyük bir səhvdir.Səcdə itaət,ibadət etmək,pərəstiş etmək mənalarında verilməli idi.Səhifə 10-da mütləqa sözünün tərcüməsi mütləq,əlbəttə kimi göstərilib.Amma əsla kimi getməli idi.
2.Səhifə 71-də “Minnətsiz çörək” əsərində belə bir cümlə verilmişdir:Adillə Aqil araya düşüb atalarından rica edirdilər ki,Mirzə Valehi öz kefinə buraxsın.Kef sözü bu məqamda nə qədər öz yerindədir?Məgər müəllimləri bu ağa balalarına beləmi danışıq,nitq mədəniyyəti öyrətmişdi?
3.Səhifə 83-də “Bir gəncin manifesti” əsərindən verilmiş parçada boran seyrəlmiş ifadəsini işlətmək nə dərəcədə doğru hesab edilə bilər?Külək seyrəldi-deyirik,bor­an səngimişdi olmalı idi.
4.Səhifə 130-da İsa Hüseynovun “Zəhər”əsərində bir neçə səhv var:
a).Meşədə qəribə sükut vardı.Nə bir quş ötürdü,nə də bir yarpaq tərpənirdi.-cümləsi olduğu kimi təkrar olunub.(Əsər bu cümlələrlə başlayır.)
b).Göy ürgənin zəhərlənməsi -....bu nə möcüzə idi?-ifadəsi ilə əks olunub.Pozitiv,müsbə­t mənalarda işlənən möcüzə sevimli bir varlığın zəhərlənməsi fonunda verilə bilərdimi?Bu çox böyük bir xətadır.Belə qüsurlar əsərin təsir gücünü dərhal azaldır.
c).Əsərdə sovxoz sözü dəfələrlə təkrarlansa da,bu sözün mənası açılmayıb.Axı bu söz rus dilindən keçmədir.Az qala arxaik sözə çevrilmişdir.Həm də rus dilində bu söz mürəkkəb sözdür.Düzdür,yuxarı sinif Azərbaycan dili dərsliyində bu sözün mənası verilib,IX sınifdə isə şagird bunu necə öyrənə bilər?
d).132-ci səhifədə döş sözü vardır ki,IX sinifdə bu sözün səslənməsinə yol vermək heç cür yaramaz.Bu vaxt sinifdə həm qızlar,həm də oğlanların olduğunu nəzərə alsaq,bunun düzgün olmadığını hamı qəbul edər.
Həmçinin həmin səhifədə yuxarı hissədə elə ifadə işlənib ki,mən o ifadəni burada heç verə bilmirəm.Buyurub özünüz də baxa bilərsiniz.Orta məktəbdə hər bir dil məsələsinə çox ehtiyatla yanaşmaq lazımdır.
e).Səhifə 204-də “Hacı Murad”əsərində də bir neçə dil səhvi vardır.
a).təntənəli sükut ifadəsi mənfi situasiyada təqdim olunmuşdur.Halbuki təntənə sözü pozitiv məqamlarda ifadələnməli idi.
b)İndi bir cümləni nəzərlərinizə verəcəyəm ki,səhv tərcüməni özünüz də hiss edəsiniz:Yusif indi də qəlbində imama qarşı xüsusi bir ehtiram hissi olduğu halda qonaq otağına girib qapının ağzında dayandı.Şərhə ehtiyac yoxdur.
c).Bir cümlədə isə əvəzlik düzgün tərcümə olunmayıb.Onu əvəzinə səni tərcümə olunub ki,bu da dolaşıqlığa gətirir.
Onu da qeyd edim ki,mən ədəbiyyat dərsliklərində hər bir mövzudan sonra verilən təhlillərlə heç cür razılaşmıram.Gələn şərhimdə mən təhlil qaydasını verəcəyəm ki, həmin qaydaya əsasən həm müəllimlər,həm də şagirdlər heç bir çətinlik çəkmədən istənilən hər hansı bir əsəri təhlil edə biləcəklər.
Göyçay şəhər 6 № -li Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

IX sinif Ədəbiyyat dərsliyi (2012-ci il nəşri) iradların davamı.

Səhifə 55-də Mikayıl Müşfiqin şeirindən bir parça,məncə,səhv verilib.
Xəlqi ilə titrəyən,xəlqi ilə gülən,-şəklində getmişdir.Olmalı idi:
Xəlqi ilə ağlayan....
Səhifə 71-də “Minnətsiz çörək”əsəri barədə mən bir neçə söz də demək istəyirəm.Söhbət Mirzə Valeh haqqında gedəcək Olduqca inanılmazdır ki,əsərdə bu qədər təriflənən bu müəllim-əsərdə mübaliğə səviyyəsində təsvir edilən bu şəxs, Hatəm xanın iki böyük oğlunu “alim”edən bu insan xanın üçüncü oğlu Gərayla heç cür dil tapa bilmir.Onun ərkəsöyünlüyünün öhdəsindən gəlməyi bacarmır,onun xarakterini yaxşılığa doğru dəyişdirməyi belə fikirləşmir-Qüdrətli bir şəxsiyyət bunu mütləq bacarmalı,bir uşağın əlində belə a c i z qalmalı deyildi.Yaxşı müəllim nəinki bir uşağın,bütöv bir auditoriyanın öhdəsindən gəlməyi peşəkarcasına öhd etməlidir.Bir sözlə,Valeh bir uşağın dilini tapmaq qədər aqil biri deyil.Əlbəttə,S.Rəhi­mov bu məsələyə sosialist yazıçı mövqeyindən yanaşdığı üçün belə bir fon alınmışdır,bugünün aspektindən baxdıqda isə biz tam başqa bir mənzərənin şahidlərinə çevrilirik.Əsər həmin təsir gücünü i t i r – məkdədir.Yəni bu əsəri orta məktəbdən çıxarmağın əsl məqamıdır.
Səhifə 128-də belə bir ideya verilib”Dünya düzəlməsə,insan düzəlməz”Mən bu fikirlə qətiyyən razılaşmıram.Bu ideya belə verilməli idi:”İnsan düzəlməsə,dünya düzəlməz”.Axı ,hörmətli alimlər,dünyanın ədalətsiz,haqsız,rəz­alətlə dolu olmasının səbəbi ağ evlər,müəssisələr,şi­rkətlər,ofislər,idar­ələr,məktəblər,xəstə­xanalar və s. deyil,həmin binalarda fəaliyyətdə olan i n s a n l a r d ı r.Ona görə də dünyanı gözəlləşdirənlər də,dünyanı dözülməz edənlər də məhz insanlardır.Dünya o vaxt gözəlləşər ki,bütün insanlar bunu dərk etsinlər.
Səhifə 130-da mühüm bir səhv var:Meşəbəyi mahnının sözlərini səhv oxuyur-nələr deyil, kimlər oxunmalı idi.”Kimlər gəldi,kimlər getdi bu dünyadan,bu dünyadan”.Nələri törədən məhz k i m – l ə r d i r.
Səhifə 168-də “Bu gecə yuxumda Arazı gördüm” şeirinin II və III bəndləri birləşmiş halda gedib ki,bu da kobud bir səhvdir.
Səhifə 187-də “Bülbülün nağılı”verilib.Bu əsəri düzgün dərk etmək üçün ən azı ömrü yarı eləmək lazımdır.Yəni bu əsərin IX sinfə verilməsi uğurlu hesab edilə bilməz.Təsadüfi deyil ki,əsərin təhlilində də müəyyən səhvlərə yol verilmişdir.Belə ki,əsas ideyanı heç müəlliflərin özləri belə düzgün müəyyənləşdirə bilməmişlər.İlk öncə,bülbüldən başlamışlar.Halbuki əsərin əsas ideyası i n s a n l ı q , insanın necə yaşaması-onun qüruru,xarakteri,şər­əfi,keçdiyi ömür yolunun n e c ə l i y i-bir sözlə, i n s a n l ı q f ə l s ə f ə s i d i r-insanın xislətidir.
Səhifə 190-da bir sözün yaılışı səhvdir.Oyuq əvəzinə ovuq getmişdir.201-ci səhifədə də kölgə əvəzinə gölgə verilib ki,əslində,bunlar özü də kobud səhv hesab olunmalıdır,çünki qəbul imtahanına hər il yanlış yazılan,yaxud düz yazılan sözləri müəyyənləşdirmək tələbini qoyan müəllimlər özləri də bu qaydaya yaxşı olardı ki,riayət edə idilər.
Dərslikdə dil məsələləri ilə bağlı mühüm səhvlər də vardır.Gələn yazımda o məsələlər öz əksini tapacaqdır.
Göyçay şəhər 6 №-li Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.

IX sinif Ədəbiyyat dərsliyi (2012-ci il nəşri) haqqında iradlar.

Səhifə 3-də “Giriş”də müəlliflər sənətkarın öz əsərində təsvir olunanlara olan münasibətini şagirdin hələ oxumadığı,hələ tanış olmadığı,öyrənmədiyi materiala əsasən araşdırmağa cəhd etmişlər ki, bu qətiyyən düzgün hesab edilə bilməz.Yaxşı olardı ki,müəlliflər şagirdin aşagı siniflərdə keçdiyi materiallar əsasında bunu edə idilər.
Səhifə 14-də Səməd Vurğunun “Mən tələsmirəm” adlı fəlsəfi şeiri verilib.Bu seçim də uğurlu hesab oluna bilməz.Şeir şairin olduqca dərin həyati fəlsəfəsinin təcəssümüdür.Belə şeiri dərk etmək üçün zəngin həyat təcrübəsi tələb olunur.IX sinif şagirdindən bunu gözləmək ağılasığmazdır.Hələ bu misraların səslənməsi tam mənasız bir mənzərənin ortaya çıxması anlamındadır:
Sevgilim,qolunu boynuma dola!
Demə ki,yorğunam,ya qocalmışam.
Mənə elə gəlir ki,şərhə ehtiyac qalmadı.Mənimlə razılaşdınızmı?
Səhifə 20-də “Əsir Azərbaycanım”şeirind­ə ilk iki bənd birləşdirilmişdir.Bu da ciddi səhvdir.
Səhifə31-də Hüseyn Cavidin “Ana” mənzum faciəsi verilib Bu,düzgün hesab edilməməlidir.Əsər olduqca dərin həyati məsələlər fonunda,təzadlarla dolu həyat burulğanları girdabında mürəkkəb şəkildə əks etdirilən hadisələrdən bəhs edir ki,yenə də IX sinif şagirdləri dərkindən uzaqda,kənardadır.
Səhifə 54-də Mikayıl Müşfiqin həyatında “Şəngül,Şüngül,Məngü­l”əsərinin Müşfiqə aid olduğu göstərilir,halbuki,b­əzi mənbələrdə bu əsərin şairin atasına mənsub olduğu bildirilir.Mübahisəl­i fikirlər orta məktəbə ötürülməməlidir.
Səhifə 60-da məcazlar cox səthi verimişdir.Təəccüblü­dür ki,dərin əsərləri şagirdlərin ixtiyarına çox böyük cəsarətlə ötürən müəlliflər məcaza gəldikdə bundan imtina etmişlər.Məcaz dilin şirinliyi,təsirliliy­i,dərinliyi,gözəlliy­i,imkanların sonsuzluğu və ifadə tərzinin qeyri-adiliyidir.Bu zəriflikdən,bu zənginlikdən,bu cazibədən vaz keçmək lazım deyildi.

Göyçay şəhər 6 № -li Məhəmməd Füzuli adına tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Hacıyeva Şərəbanı Zabit qızı.